Month: Февраль 2023

Վայոց ձորը տեղակայված է Հայաստանի հարավարևելյան մասում: Արևմուտքից այն սահմանակից է Նախիջևանին, իսկ արևելքից՝ Ադրբեջանի հանրապետության: Վայոց ձորը շրջապատված է բարձր լեռներով և լեռնաշղթաներով, որոնք բնական սահման են հարևան տարածքների հետ: Մարզն ունի հարուստ բուսական և կենդանական աշխարհ:

Վայոց ձորը Հայաստանի Հանրապետության ամենաքիչ բնակչություն ունեցող մարզն է: Շրջանի երեք կարևոր քաղաքներն են՝ Եղեգնաձորը, Ջերմուկը և Վայքը:

Եղեգնաձորը Վայոց ձորի վարչական և պատմամշակութային կենտրոնն է: Տեղի բնակիչները շատ պահպանողական է և նշում է գրեթե բոլոր կրոնական և ավանդական տոները: Ամենահայտնի տոնակատարությունը բերքի փառատոնն է, որը տոնում են ամեն տարի՝ հոկտեմբերի երկրորդ կիրակի օրը:

Եղեգնաձորը գտնվում է Արփա գետի աջ ափին: Այն Հայաստանի ամենահին բնակավայրերից մեկն է: Քաղաքի անունը առաջին անգամ հիշատակվել է VII դարում: Որոշ ժամանակ այն հայտնի է եղել որպես Միկոյան՝ ի պատիվ հայ մեծ քաղաքական գործիչ Անաստաս Միկոյանի:

Վայոց ձորի տեսարժան վայրերը
Նորավանք
Վայոց ձորի ամենահայտնի վանքը 13-րդ դարում կառուցված Նորավանքն է: Վանական համալիրը ներառում է Սուրբ Կարապետ եկեղեցին, Սուրբ Գրիգոր մատուռը և Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին: Վանքն առավել հայտնի է իր երկհարկանի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցով, որի շինարարությունն ավարտվել է 1339 թվականին:

Կառույցը մի իսկական գլուխգործոց է՝ ստեղծված տաղանդավոր քանդակագործ և մանրանկարիչ Մոմիկի կողմից: Նորավանքը վարպետի վերջին գործն է։ Նա մահացել է վանքի շինարարությունն ավարտելուց անմիջապես հետո և թաղվել է եկեղեցու բակում:

2002 թվականին Նորավանքը ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում:

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Արենի)

Արենիի եկեղեցին գտնվում է Հայաստանի Վայոց ձորի մարզի Արենի գյուղի մոտ, Արփա գետի ձախ ափին, գյուղին հարող բարձունքի վրա։

Ըստ եկեղեցու արևմտյան մուտքի արձանագրության, կառուցվել է Սյունյաց արքեպիսկոպոս Հովհաննես Օրբելյանի կողմից 1321 թվականին, ճարտարապետն է Մոմիկը։

Եկեղեցու գմբեթը քանդվել էր 1840 թվականի երկրաշարժից։ 1967–1972 թվականին կատարվել են եկեղեցու պատերի և ծածկի նորոգման աշխատանքներ։ 1998 թվականին պոլսահայ Արտաշես Տյուզմեճյանի բարերարությամբ եկեղեցու գմբեթը վերականգնել է իր նախնական տեսքը։

Եկեղեցու մոտ գտնվում են իշխան Տարսայիճ Օրբելյանի ապարանքի ավերակները, իսկ շուրջը՝ XIII–XVII դդ խաչքարեր և տապանաքարեր:

Արատեսի վանք

հայկական վանք Հայաստանի Վայոց ձորի մարզում, Եղեգիս գետի Արատես վտակի ափին, բլրի գագաթին։

13-րդ դարի վերջին Ստեփանոս արք. Օրբելյանը Արատեսի վանքը իր կալվածքներով հանձնել է Նորավանքին՝ որպես ամառանոց, իսկ 1301 թվականին վանքին է նվիրել Գեղարքունիք գավառի ութ գյուղ։ Վանքում 1303 թվականին գրիչ Խաչատուր Երզնկացին Ստեփանոս արք. Օրբելյանի պատվերով ընդօրինակել է Գրիգոր Նյուսացու «Մեկնութիւն ժողովողին» աշխատությունը։ Վանքի տարածքում կան 10–17-րդ դարի խաչքարեր և տապանաքարեր։

Ջերմուկի ջրվեժ
Վայոց ձորի երկրորդ կարևոր քաղաքը Ջերմուկն է՝ Հայաստանի ամենահայտնի առողջարանը: Այն շրջապատված է լեռներով և խիտ անտառներով և հարուստ է քաղցրահամ ու հանքային աղբյուրներով: Այստեղ կան նաև ստորգետնյա գեյզերներ, որոնք օգտագործվում են ինչպես խմելու, այնպես էլ լոգանքներ ընդունելու համար: Ջերմուկի հանքային ջուրը բուժում է տարբեր հիվանդություններ և նյարդաբանական խանգարումներ:

Ջերմուկի ջրվեժը Վայոց ձորի գլխավոր տեսարժան վայրերից է: Այն Հայաստանի մեծությամբ երկրորդ ջրվեժն է (70 մ), որը գեղատեսիլ շրջակայքի հետ միասին աննկարագրելի բնապատկեր է ատեղծում:

Կեչուտի ջրամբար
Ջերմուկից 3,5 կմ դեպի հարավ, Արփա գետի վրա, գտնվում է Կեչուտի ջրամբարը: Այն կառուցվել է 1981 թվականին` Սևանա լճի ջրի մակարդակը կարգավորելու համար:

Վայոց ձորի բնակչությունը
Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների, Վայոց ձորի մարզում ապրում է ընդամենը 52 324 մարդ, որից 99,74% հայեր են, 0.15%-ը՝ ռուսներ, 0,04%-ը՝ ուկրաինացիներ:

Եղեգնաձոր

Եղեգնաձորը Վայոց ձորի մարզկենտրոնն է: Այն տեղակայված է Հայաստանի հարավ-արևելյան մասում ՝ Արփա գետի վտակ հանդիսացող Սրկղոնք գետի ափին: Քաղաքը գտնվում է Երևանից 123 կմ հարավ, բարձրությունը ծովի մակարդակից 1194 մ է: Կլիման մեղմ է, բնութագրվում է ձնառատ ձմեռներով և տաք ամառներով:

Եղեգնաձորի պատմությունը
Եղեգնաձորը Հայաստանի ամենահին բնակավայրերից մեկն է: Քաղաքն առաջին անգամ հիշատակվել է 5-րդ դարում: Եղեգնաձորի տարածքը համընկնում է Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Վայոց ձոր գավառի արևմտյան հատվածին։ Միջնադարում Մետաքսի ճանապարհը անցնում էր Վայոց ձորով: 10-13-րդ դարերի ընթացքում քաղաքում կառուցվել են բազմաթիվ եկեղեցիներ, վանական համալիրներ, կամուրջներ և քարվանատներ:

1747 թվականին, երբ Արևելյան Հայաստանը դեռևս գտնվում էր Իրանի տիրապետության տակ, քաղաքը Նախիջևանի Խանության մի մասն էր և հայտնի էր որպես Քեշիշքենդ: 1935-ին այն վերանվանվել է Միկոյան՝ քաղաքական գործիչ և բոլշևիկյան առաջնորդ Անաստաս Միկոյանի պատվին: 1956-ին քաղաքը վերանվանվել է Եղեգնաձոր:

Եղեգնաձորի տեսարժան վայրերը
Եղեգնաձորը Վայոց ձորի պատմամշակութային կենտրոնն է: Այստեղ շատ են հին եկեղեցիները։ Քաղաքի ամենահայտնի վայրը 13-14-րդ դարերի Նորավանքի վանական համալիրն է: Եղեգնաձորի Զորաց Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին ևս մի արվեստի գործ է, որն անհրաժեշտ է տեսնել: Քաղաքում գտնվող 12-րդ դարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին (հայտնի նաև որպես Սուրբ Սարգիս) ծառայում է որպես Հայ առաքելական եկեղեցու Վայոց ձորի թեմի նստավայր:

Եղեգնաձորից ոչ հեռու գտնվում է Սպիտակավոր Սուրբ Աստվածածին վանքը, որը կառուցվել է 1321 թվականին: 1987 թվականին հայ ազգային հերոս և ռազմական առաջնորդ Գարեգին Նժդեհի աճյունը գաղտնի տեղափոխվել և ամփոփվել է Սպիտակավոր վանքի բակում: Նժդեհը մահացել էր խորհրդային բանտում 1955 թվականին։

Եղեգնաձորից ոչ հեռու է գտնվել 13-14-րդ դարերի նշանավոր հայկական կրթօջախ՝ Գլաձորի համալսարանը, որը գործել է մինչև 1340 թվականը: 1984-ին՝ Գլաձորի համալսարանի 700-ամյակի առթիվ, Վերնաշեն գյուղի Սուրբ Հակոբ պատմական եկեղեցում ստեղծվեց «Գլաձորի համալսարան» պատմամշակութային արգելոց-թանգարանը:

Քաղաքում կա հնագիտական ​​թանգարան, ինչպես նաև գեղարվեստի դպրոց, մարզադպրոց և երաժշտական ​​ակադեմիա: Եղեգնաձորի հայտնի բերքի փառատոնը տեղի է ունենում ամեն տարի՝ հոկտեմբերի երկրորդ կիրակի օրը: Այստեղ մեծ շուքով և ուրախությամբ են նշում նաև Տրնդեզն ու Վարդեվառը։

Камни — как люди. Некоторые плечом к плечу встают в кладку стены, и главное их преимущество — полное отсутствие отличительных, личностных черт. Другие — и их, естественно, куда меньше — привлекают своей уникальностью. Можно долго спорить о том, какие из них важнее, но одно точно: пристально всмотреться хочется лишь в то, чего прежде не видел.

Камень с клинописью царя Аргишти I

Этот базальтовый камень — своеобразное свидетельство о рождении Еревана. На нем выбита клинописная надпись урартского царя Аргишти I об основании города Эребуни (Еревана) в 782 г. до н.э. Хранится на территории Музея-заповедника Эребуни, в Ереване.

Зорац карер

В переводе с армянского Зорац карер означает «могучие камни», «камни высших сил» — одно из древнейших мегалитических сооружений мира, датируемое VI— IV тыс. до н.э. По одной из гипотез, это древняя обсерватория. Двухметровые менгиры — вертикально стоящие заостренные глыбы, — многие со сквозными отверстиями в верхней части, в центре образуют правильный круг. Расположен каменный комплекс в 3 км к северо-востоку от города Сисиана.

Камень свыше

Однажды этот громадный камень сорвался со скалы над храмом и скатился прямо в монастырский двор, не задев при этом ни одной постройки, не причинив никому вреда. Там его и оставили, выбив на нем дату падения — 5 июня 1975 г. Находится на территории монастыря Гегард, в 35 километрах от Еревана.

Каменные фаллосы

Фаллический культ был распространен в Армении приблизительно в III—II тысячелетиях до н.э. Классические образцы сохранившихся с тех времен камней-фаллосов можно увидеть в Мецаморе, в 35 км к юго-западу от Еревана.

Камень-стол

Похожий на постамент гигантский валун у дороги в Нораванк так полюбился многочисленным посетителям монастыря, что в свое время на нем даже стояли стол и стулья, и самые отчаянные, поднявшись по лестнице, могли прямо на нем устроить пикник. Находится камень в ущелье реки Арпа, в 3 км от деревни Амагу.

Портакар

Согласно народному поверью, камень этот помогал бесплодным женщинам зачать. Во время ритуала женщина ложилась на портакар пупком (порт — пупок, арм.), откуда и пошло его название. Находится в 12 км к юго-востоку от города Сисиана.

Камень-карта

Камень с изображением карты звездного неба являлся частью древнейшей обсерватории на территории крепости Мецамор. Датируется XIX в. до н.э. Расположен в 35 км к юго-западу от Еревана.

Презентация

Պրեզենտացիա

Эребуни был основан царём Урарту Аргишти I в 782 году до н. э. в качестве опорного пункта для закрепления урартов в Араратской долине. В связи с тем, что Эребуни располагался на территории современного Еревана, и из-за гипотезы об этимологической связи между двумя названиями Эребуни отождествляют с Ереваном, считая 782 год до н. э. годом основания Еревана.

После упадка города в IV веке до н. э., вплоть до III века н. э. нет данных, указывающих на существование значимого поселения на месте Эребуни. Город вновь начинает застраиваться лишь с III века н. э. в 2 километрах к северу от Эребуни, но уже с формой «Эреван».

Журналом «Forbes» поселение было включено в список «9 самых древних крепостей мира.

Эребуни — древний город государства Урарту, развалины которого расположены на холме Арин-Берд на территории Еревана в Армении. Эребуни был основан царём Урарту Аргишти I в 782 году до н. э. в качестве опорного пункта для закрепления урартов в Араратской долине.