,,Պատմության լուռ վկաները,, նախագիծ. Երևանի բիայնական (ուրարտական) դամբարան

Այցելվող վայրը` Երևանի բիայնական դամբարան

Օրը` 03.02.2023

Մասնակիցներ` 3րդ կուրսի զբոսաշրջության բաժնի ուսանողներ

Նպատակը՝ ճանաչել Երևանում և Երևանից դուրս գտնվող պատմական հնավայրերը, որոնք հնարավորություն կտան առավել պատկերավոր և խորը ուսումնասիրել պատմական տվյալ ժամանակահատվածը։ Այս նախագծի շրջանակներում էլ կգնանք բացահայտելու ու ուսումնասիրելու բոլոր հնավայրերը։ Այցելելով հնավայրեր, կկազմենք հնավայրերի և մնացյալ տեղեկությունների մասին վիճակագրություն։ Վիճակագրությունը կլինի նաև աուդիո տարբերակով` ձայնային։

Լուծում`

• Հնավայրերը դարձնել ուսումնաական միջավայր՝ հետազոտության և ուսումնասիրության համար

• Հնավայրերը դարձնել հանրաճանաչելի

Ընթացք/քայլեր՝

• Հնավայր-հուշարձանների մասին փնտրել և հավաքել տեղեկություններ համացանցից և գրքերից։

• Իրականացնել ուսումնական ճամփորդություններ դեպի հնավայր:

• Իրականացնել հարցում առևտրի կենտրոն այցելուների և աշխատակիցների շրջանում: Պարզել, թե անցորդները ինչքանով են տեղյակ հնավայրի մասին։ Արդյունքում կազմել որքան հանրային ու ճանաչելի է հնավայրը։

• Ուսումնասիրությունների ներկայացում տեսանյութերի, տեքստի, լուսանկարների տեսքով։

Արդյունքը ներկայացնել սահիկաշարի (պրեզենտացիա) տեսքով։

Ներքին ու արտաքին փաստաթղթաշրջանառություն (պայմանագիր, կարգագիր, հաշվետվություն, ապրանքագիր) Փաստաթղթերի տեքստին ներկայացվող պահանջները

Տեքստը փաստաթղթի գլխավոր տվյալն է, որը ներկայացնելու հա-
մար այն կազմվում և ձևակերպվում է: Փաստաթղթի կազմման ժամա-
նակ առաջնորդվում են հետևյալ կանոններով: Նախ ճշտում են փաստա-
թղթի նպատակահարմարությունը, նպատակը և լուծման ենթակա հար-
ցերի շրջանակը:

Դա հնարավորություն է տալիս, կառավարչական որոշման ամրագրման համար, ճիշտ ընտրել փաստաթղթի տեսակը, ձևը և
մեծ չափով կանխորոշում է տեքստի շարադրման ոճն ու բնույթը: Այնու-
հետև ուսումնասիրվում են փաստաթղթում առաջ քաշվող հարցերի լուծման եղանակը կանոնակարգող օրենսդրական ակտերը, կառավարու-
թյան որոշումները, գերատեսչական նորմատիվային ակտերը: Հաջորդ
քայլով ձեռնամուխ են լինում փաստաթղթում առաջադրված հարցի էությանը վերաբերող տեղեկատվությունների հավաքմանը, որի համար օգտագործվում են զանազան տեղեկանքներ, հաշվետվություններ, ակտեր,
նամակներ և տեղեկատվության այլ աղբյուրներ: Դրանից հետո, իմանա-
լով, թե օրենսդրական ու նորմատիվային ինչպիսի փաստաթղթերի հի-
ման վրա և ինչպես են լուծվում նման հարցերը և հավաքելով ան-
հրաժեշտ տեղեկությունները, կազմում են փաստաթղթի նախագիծը:
Փաստաթղթավորման պրակտիկայում ձևավորվել են փաստաթղթի
տեքստին ներկայացվող մի շարք ընդհանուր պահանջներ: Ծառայողա-
կան փաստաթուղթն ամենից առաջ պետք է ինչ-որ գործողության դրդի,
համոզի: Կարևոր է նաև, որ ծառայողական փաստաթղթերի ձևակերպումներն իրավաբանական տեսանկյունից լինեն անթերի, փաստա-
թղթերում ամրագրված տեղեկությունները լինեն հավաստի և օբյեկտիվ: Մասնագիտական տերմինների օգտագործման հետևանքով փաստա թղթի տեքստի ընկալման հարցում կարող են որոշակի դժվարություններ առաջանալ, այդ պատճառով դրանց կիրառումն անհրաժեշտ է հնարավորինս սահմանափակել: Այն դեպքում, երբ գրության հասցեատիրոջը տերմինը կարող է անհասկանալի լինել, և այն հնարավոր չէ փոխարինել այլ բառով, փակագծում տրվում է դրա բացատրությունը: Ծառայողական փաստաթղթերին բնորոշ է չեզոք ոճը: Գրությունը, որպես կանոն, վարում են երրորդ դեմքով, եզակի կամ հոգնակի թվով, դերանունները փոխարինում են գոյականներով: Օրինակ ֆիրման խնդրում է, բանկը չի առարկում, կամ՝ ուղարկում են, հնարավոր ենք համարում,
փոխանցում ենք և այլն: Կանոնադրական բնույթի փաստաթղթերում արտահայտվում են միանձնյա կառավարման սկզբունքը և տեքստը շարադրվում է առաջին դեմքով: Օրինակ՝ հրամայում եմ, առաջարկում եմ և այլն: Շոշափված (քննարկված) հարցերի քանակից կախված՝ փաստա-
թղթերը լինում են պարզ և բարդ: Պարզ փաստաթղթերը, որոնք մեկ հարց են պարունակում, բավականաչափ հեշտ է մշակել և ուղարկել կատարման: Բարդ փաստաթղթերը հաճախ մի քանի ինքնուրույն հարց են պարունակում և, որպես կանոն, վերաբերում են մի քանի կատարողների: Բարդ փաստաթղթերի օրինակ են արձանագրությունները,
հրամանները, որոշումները:
Կազմակերպություններում կիրառվող կազմակերպաիրավական բնույ-
թի փաստաթղթեր են համարվում պայմանագիրը, կանոնադրությունը,
հաստիքացուցակը, պաշտոնական հրահանգը: Փաստաթղթերը լինում են
կարգադրական (հրահանգ, հրաման, որոշում, կարգադրություն, հրամա-
նագիր) և տեղեկատվական (քաղվածք, ակտ, զեկուցագիր, եզրակացություն, նամակ, տեղեկանք արձանագրություն, բացատրագիր): Ժամանակակից օրենսդրությունում պայմանագիրը համարվում է քաղաքացիների, քաղաքացիների և կազմակերպությունների, ինչպես նաև
կազմակերպությունների միջև տնտեսական և այլ ամենաբազմազան
բնույթի հարաբերությունները սահմանող հիմնական փաստաթուղթը: Պայմանագիր է համարվում երկու կամ մի քանի անձանց համաձայնությունը, որն ուղղված է քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների սահմանմանը, փոփոխմանը կամ դադարեցմանը:Պայմանագիրը կարող է կնքվել գրավոր՝ համապատասխան փաստաթուղթ ստեղծելու միջոցով, որը ստորագրում են կողմերը, ինչպես նաև փոստային, հեռագրային, հեռախոսային կապի միջոցներով՝ փաստաթղթերի
փոխանակման միջոցով: Պայմանագիրը, որպես կանոն, ներառում է այն կնքող կազմակերպությունների անվանումները, պայմանավորվող կողմերի ներկայացուցիչների ազգանունը, անունը, հայրանունը, կողմերի
պարտականությունների մասին տեղեկությունները, փոխադարձ հաշ-
վարկների պայմաններն ու ձևերը, պարտավորությունները ժամանակին
չկատարելու դեպքում կիրառվող պատժամիջոցները, պայմանագրի
գործողության ժամկետը: Պայմանագրի վավերապայմաններ են կողմերի ներկայացուցիչների ստորագրությունները, կողմերի կնիքները, գրանցման համարը:
Կարգադրական փաստաթղթերի նախապատրաստումը կարող է
հանձնարարվել մեկ կամ մի քանի կատարողների: Կարգադրական
փաստաթղթերի նախապատրաստումը կատարվում է հետևյալ փուլերով՝
կառավարչական հարցի ուսումնասիրում, փաստաթղթի նախագծի նախապատրաստում, փաստաթղթի համաձայնեցում և ստորագրում: Ստորագրումից հետո փաստաթղթում որևէ փոփոխություն չի թույլատրվում:
Կարգադրությունն իշխանության տարբեր մակարդակների ղեկա-
վարների կողմից ընթացիկ և շուտափույթ լուծում պահանջող հարցերի
միանձնյա վճռման համար հրապարակվող միանգամյա կատարման իրավական փաստաթուղթ է: Կարգադրությունը կարող է վերաբերել
կա՛մ որոշակի անձանց (կազմակերպության որևէ աշխատակցի), կա՛մ
կազմակերպության այս կամ այն ստորաբաժանմանը: Այն ձևակերպվում
է ընդհանուր կամ կարգադրության համար նախատեսված հատուկ
ձևաթղթի վրա: Կարգադրությունն ուժը կորցնում է համապատասխան
հանձնարարականի կատարումից հետո:
Հաշվետվությունը կազմակերպության որևէ աշխատակցի, ստորաբաժանման կամ ողջ կազմակերպության որևէ ժամանակահատվածում
(ամիս, եռամսյակ, տարի, հրամանով սահմանափակված շրջան) կատա-
րած աշխատանքների մասին գրավոր բացատրությունն է վերադասին,
կոլեկտիվի ժողովին և այլն: Հաշվետվությունը կարող է տրվել նաև բանավոր՝ որպես հաղորդում:

Կազմակերպության փաստաթղթաշրջանառության հիմնական պահանջները

Փաստաթղթավորումը փաստաթղթերի ստեղծման և ձևավորման գործընթաց է։ Ներկայիս կառավարչական պրակտիկայում օգտագործվում են գրառման որևէ եղանակով ստեղծված (ձեռագիր, տպագիր, համակարգչային, գրաֆիկական, նկարչական), ձայնագրման, տեսագրման եղանակներով արտահայտված, մագնիսական կրիչների, օպտիկական սկավառակների վրա ամրագրված փաստաթղթեր: Փաստաթուղթը ժամանակի և տարածության մեջ տեղեկատվության 
ամրագրման և հաղորդման համար մարդու կողմից ստեղծված որոշակի
տվյալներով նյութական օբյեկտ է: 
Փաստաթղթերի հետ աշխատանքի կազմակերպումը մեկնաբանվում է որպես «փաստաթղթաշրջանառության կազմակերպում», այսինքն՝ կազմակերպության ընթացիկ գործունեությունում փաստաթղթերի պահպանում և օգտագործում: 

Փաստաթղթերի հետ աշխատանքի տեխնոլոգիան ներառում է. 

 փաստաթղթերի ընդունումն ու սկզբնական մշակումը 
 նախնական դիտարկումն ու բաշխումը 
 գրանցումը

 կատարման վերահսկումը 
 տեղեկատվական աշխատանքը 
 առաքումը 
 համակարգումը (գործի կազմումը) և փաստաթղթերի ընթացիկ պահպանումը: 

Փաստաթղթաշրջանառությունը 
կարգավորելու, փաստաթղթերի թվաքանակը կրճատելու ու դրանց որակը բարձրացնելու, փաստաթղթային լրատվությունը ժամանակակից տեխնիկական միջոցներով մշակելու պայմաններ ստեղծելու, կառավարման ապարատի աշխատանքի արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով մշակվում են փաստաթղթերի հետ աշխատանքների կազմակերպման նկատմամբ միասնական նորմեր ու պահանջներ: Փաստաթղթաշրջանառությունը գործավարության հիմնական օղակներից մեկն է: Այն որոշում է ոչ միայն փաստաթղթերի շարժման մակարդակները այլև այդ շարժման արագությունը: 

Փաստաթղթավորումը և փաստաթղթերի հետ տարվող աշխատանքի կազմակերպումը կոչվում է գործավարություն: 

Ժամանակակից գործավարությունը ներառում է՝ 

 փաստաթղթերի ժամանակին ստեղծման և ճիշտ ձևավորման ապահովումը (փաստաթղթավորումը), 

 փաստաթղթերի հետ տարվող աշխատանքի կազմակերպումը (ստացումը, գրանցումը, հաշվառումը, մշակումը, փոխանցումը, վերահսկումը, պահպանումը, համակարգումը, փաստաթղթերի նախապատրաստումը արխիվ հանձնելուն, ոչնչացումը): 

Գործավարության մեջ փաստաթղթաշրջանառությունը համարվում է հաղորդակցման գործառույթ, որի իրագործումը պետք է համապատասխանեցվի գործավարության ընդհանուր նպատակներին, այսինքն` կառավարման ապարատի գործունեության տեղեկատվական ապահովմանը, դրա փաստաթղթավորմանը, նախկինում ստեղծված տեղեկատվության պահպանմանն ու օգտագործմանը: Փաստաթղթերի հետ աշխատանքը կազմակերպելիս անհրաժեշտ է ղեկավարվել ՀՀ-ում գործող չափորոշիչ փաստաթղթերով, պետական ստանդարտներով, որոնք հնարավորություն կընձեռեն խուսափել նույն գործընթացների վերաբերյալ տարբեր մոտեցումներից և միօրինակություն կմտցնեն կառավարման ապարատի փաստաթղթային ապահովման հարցերում: 

Մեր երկրում գործավարության բնագավառում բարձրագույն իրավական նշանակություն ունեն ՀՀ Սահմանադրությունը և ՀՀ օրենքները: 

Օրենսդրական, նորմատիվային և մեթոդական փաստաթղթերի հիման վրա յուրաքանչյուր կազմակերպություն սահմանում է փաստաթղթերի հետ աշխատանքի իր պահանջները, որոնք արտացոլվում են նրա կանոնադրությունում, հիմնական դրույթներում, կանոնակարգերում, 
հրահանգներում: 

Դրանցում ամրագրվում են փաստաթղթավորման որոշակի կանոնները, որոնցից են. 

 փաստաթղթերի ձևավորման ընթացակարգերում պաշտոնատար 
անձանց և առանձին աշխատակիցների իրավունքներն ու պարտականությունները, 

 կառավարման ապարատում օգտագործվող փաստաթղթերի կազմը, 

 ղեկավարի, նրա տեղակալների և միջին օղակների ղեկավարների իրավասությունները, կարգադրական բնույթի տարբեր փաստաթղթերի 
հրատարակման հարցում նրանց իրավունքները, 

 փաստաթղթերի ստորագրման, համաձայնեցման, վավերացման կարգը,

 փաստաթղթերի ձևավորմանը ներկայացվող պարտադիր պահանջները, դրանց հետ աշխատանքի պահանջները, դրանց հետ աշխատանքի կարգը: 

Անկախ փաստաթղթավորման եղանակից, կառավարչական գործունեության ոլորտում կիրառվող փաստաթղթերին ներկայացվում են հետևյալ հիմնական պահանջները. 

 փաստաթղթերի իրավական ուժի ապահովումը, 
 փաստաթղթերի օպերատիվ կատարման պայմանների ստեղծումը, 
 փաստաթղթերի ստեղծման, պատճենահանման, մշակման համար համապատասխան տեխնիկական միջոցների օգտագործման հնարավորությունների ստեղծումը: 

Կառավարչական զանազան գործողությունները հատուկ նշանակություն ունի կազմակերպակարգադրական բնույթի 
փաստաթղթերի համակարգը, քանի որ դրա մեջ մտնող փաստաթղթերը 
կիրառվում են կառավարման բոլոր մակարդակների կազմակերպություններում և հիմնարկներում, գործունեության ուղղություններում, սեփականության ձևերում:

Զբոսաշրջային ծառայություններ իրականացնող սուբյեկտներին (անձնակազմին) ներկայացվող պահանջները

Զբոսաշրջային ոլորտը, մասնավորապես հյուրանոցային կառավարումը, կարիերայի
տեսանկյունից բավականին խոստումնալից ոլորտ է: Մեծ հեռանկարներ ունենալով՝ այն
այսօր շատ մարդկանց է հետաքրքրում: Հյուրանոցային կառավարման ոլորտի զարգացմանը
նպաստող ամենամեծ խթանիչ ուժը զբոսաշրջությունն է և նրա զարգացման տենդենցները
տվյալ երկրում: Մեր ժամանակներում զբոսաշրջիկները պարզապես հարմարավետ կամ
մատչելի հյուրանոցներ չեն փնտրում, նրանք նաև մեծ ուշադրություն են դարձնում
սպասարկման որակի վրա: ՈՒստի հյուրանոցային ճիշտ կառավարման և հյուրանոցի
արդյունավետ գործունեության ապահովման համար անհրաժեշտ են համապատասխան
մասնագիտական գիտելիքներ և հմտություններ: Հյուրանոցային կառավարման
ռազմավարությունը կարող է ազդել ոչ միայն տվյալ հյուրանոցի հեղինակության վրա, այլև
համապատասխան վերաբերմունք ձևավորել տվյալ երկրի նկատմամբ և դրանով իսկ
մեծապես ազդել ներգնա զբոսաշրջության ծավալի վրա: Այս առումով` հյուրանոցային
կառավարումն ինչ-որ տեղ կարելի է համարել զբոսաշրջության հաջողության բանալիներից
մեկը:

Զբոսաշրջային ծառայությունների իրականացման դեպքում անվտանգության և սանիտարահիգիենիկ նորմերի պահանջները

Վերջին տարիներին անվտանգության խնդիրը շատ արդի և կարևոր
է դարձել նաև զբոսաշրջության ոլորտում: Մարդկանց կյանքի անվտանգ
ընթացքի վրա մեծ ազդեցություն են թողնում միջազգային կոնֆլիկտ-
ները, հանցագործությունների և ահաբեկչությունների թվի աճը, զենքի
անօրինական շրջանառության մեծացումը, ինչպես նաև բնական՝ էկոլո-
գիական և տեխնիկական աղետները,որոնք բացասական մեծ ազ-
դեցություն են ունենում և՛ զբոսաշրջային գործունեության, և՛ հյուրընկա-
լող երկրի վրա:

Զբոսաշրջային ծառայություններ մատուցող ցանկացած
կազմակերպության համար կարևոր խնդիրներ են՝ մարդկանց առողջու-
թյան և կյանքի ապահովագրում, անձնական գույքի պահպանություն,
շրջապատող միջավայրի պահպանություն։ Զբոսաշրջային և հյուրանոցային համալիրների
ղեկավարը պատասխանատվություն է կրում թե՛ իր աշխատակիցների և
թե՛ հաճախորդների անվտանգության համար: Ուստի նա պարտավոր-
վում է մշակել արտակարգ իրավիճակներում ճիշտ կողմնորոշվելու և գործելու պլան, որի օգնությամբ հնարավոր է խուսափել մեծ կորուստ-
ներից: Ծառայություն մատուցողները պարտավոր են հաճախորդներին
ծանոթացնել յուրաքանչյուր ծառայությունում գոյություն ունեցող ռիսկային գործոններին և դրանցից խուսափելու ճանապարհներին: Հաճա-
խորդների կյանքը և առողջությունը պահպանելու վերաբերյալ տեղեկատվությունը նրանց տրամադրվում է ինչպես հյուրանոց գալուց, այնպես էլ հյուրընկալության ընթացքում։ Հյուրանոցային համալիրներում անվտանգության ծառայությունը ստեղծված է հաճախորդների անվտանգությունն ապահովելու և սեփականությանը սպառնացող վտանգներից պաշտպանելու նպատակով: Անվտանգության ծառայության խնդիրը ոչ թե հանցագործության բացահայտումն է, այլ դրա կանխարգելումը:Անվտանգության աշխատակից-
ները չունեն այն իրավասությունները, ինչ ոստիկանության աշխա-
տակիցները. նրանք իրավունք չունեն հարցաքննելու, հետախուզելու և
նմանատիպ գործողություններ իրականացնելու: Անվտանգության ծա-
ռայության հաջող աշխատանքի համար կարևոր է այլ ծառայությունների
հետ ունեցած կապի ամրապնդումը: Հյուրանոցային համալիրների ան-
վտանգությունն ապահովելու համար ծառայությունը մշակում է համալիրի անվտանգության պահպանման սխեմա, որը նախապես համաձայ-
նեցվում է տնօրենի հետ: Անվտանգության ծառայության աշխատակիցը
պետք է լինի հանգիստ, հավասարակշռված անձնավորություն: Ծառա-
յության աշխատանքը հերթափոխային է: Ծառայությունը պետք է ունե-
նա իր համար առանձնացված և կահավորված տարածք, որը պետք է
համալրված լինի անվտանգությունն ապահովող տեխնիկական սարքա-
վորումներով՝ հեռուստացույց, համակարգիչ, տեսախցիկներ, անվտան-
գության լուսային և ձայնային համակարգ: Ծառայությունը պատասխա-
նատու է նաև կողպեքների, չհրկիզվող պահարանների համար: Ծառա-
յության աշխատակիցը պետք է կրի աչքի չընկնող համազգեստ, իսկ
ատրճանակը պետք է կախված լինի տեսանելի մասում: Անվտանգու-
թյան ծառայության աշխատակցի ամենօրյա աշխատանքի կարևոր մասն
է յուրաքանչյուր երկու ժամը մեկ շրջել հսկվող տարածքներով, կապ
պահպանել գործընկերների հետ, ինֆորմացիա փոխանակել: Տեխնի-
կական բնույթի վտանգների (օրինակ` հրդեհ) դեպքում անվտանգության
աշխատակիցները պետք է կարողանան ոչ միայն փրկել հյուրերին, այլև
կազմակերպել նրանց անվտանգ տարհանումը: Պահակային տարածքի
մուտքին պետք է անպայման փակցված լինեն արտակարգ իրավիճակների ժամանակ գործողությունների ճիշտ կատարման մեթոդական
ցուցումներ: Այսպիսով, կարող ենք ասել, որ անվտանգության համա-
կարգի աշխատանքը կարող է անխափան գործել, եթե այդ գործընթա-
ցին մասնակցի ողջ անձնակազմը, և վերջինս ուղղորդվի ճիշտ գործո-
ղություններով:
Զբոսաշրջային համալիրներում պետք է խստորեն պահպանվեն սա-
նիտարահիգիենիկ և հակահամաճարակային պայմանները: Պետք է
պահպանվեն գույքին ներկայացվող սանիտարահիգիենիկ պայմանները,
վերացվեն թափոնները և տարածքը պահպավնեն կրծողներից ու մի-
ջատներից: Մաքրման աշխատանքներն իրականցնում են սպասարկման
ծառայության աշխատակիցները: Բացի զբոսաշրջային համալիրի ար-
տաքին տարածքի մաքրությունից՝ շատ կարևոր է հասարակական, բնա-
կելի, ծառայողական տարածքների մաքրությունը, հիգիենիկ նորմերի
պահպանումը և այլն:

Զբոսաշրջային ծառայությունների կազմակերպման ֆինանսատնտեսական հիմքերը

Զբոսաշրջային ծառայությունների կազմակերպման
ֆինանսատնտեսական հիմքերը
Ֆինանսավորումը ամբողջ տնտեսության, սոցիալական ոլորտի, պետության պաշտպանության և հասարակական կյանքի ոլորտների զարգացումը ֆինանսական միջոցներով ապահովումն է: Այն իրականանում
է ձեռնարկատիրական ընկերությունների միջոցների, ոչ բյուջետային
ֆոնդերի, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց սեփական ներդրումների հաշվին:
Ֆինանսավորման շրջանառությունը որոշվում է ձեռնարկատիրական
ընկերություններում ֆինանսական միջոցներով: Ֆինանսական փոխհարաբերություններն ազդում են ընկերությունների բիզնես-ծրագրերի վրա:
Զբոսաշրջության ոլորտի զարգացումը կապված է արդեն գոյություն
ունեցող և նոր ձևավորվող նյութատեխնիկական բազայի արդյունավետ
օգտագործման, պետական բյուջե ֆինանսական ներհոսքերի մեծացման, զբոսաշրջային գործունեության սուբյեկտների ֆինանսական ներդրումների հետ: Զբոսաշրջային գործունեության սուբյեկտների տնտեսական գործունեության հիմնական խնդիրը զբոսաշրջային արդյունքի,
զբոսաշրջային ծառայությունների շուկայի, զբոսաշրջային ենթակառուց-
վածքների, զբոսաշրջային ծառայությունների մատուցման, ներքին և արտաքին զբոսաշրջության ձևավորումն է: Զբոսաշրջային գործունեության
եկամուտները ձևավորվում են հյուրանոցային համալիրներում զբոսաշրջիկների բնակեցման, սննդի, տրանսպորտային և լրացուցիչ ծառայությունների մատուցման և գործունեության այլ տեսակների հաշվին: Զբոսաշրջային գործունեություն իրականացնող սուբյեկտները վճարում են եկամտահարկ, հողահարկ և այլ վճարումներ:
Զբոսաշրջային գործունեությունն իրականանում է զբոսաշրջային
գործունեության սուբյեկտների սեփական ֆինանսական ռեսուրսների,
ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց ֆինանսական ներդրումների,
և այլ` օրենքով չարգելված աղբյուրների հաշվին:
Ֆինանսավորումը լինում է ներքին և արտաքին՝ պայմանավորված
ֆինանսավորման աղբյուրներից: Ներքին ֆինանսավորումն իրականանում է հենց ձեռնարկության գործունեության շնորհիվ՝ եկամուտից,
ունեցվածքի վաճառքից կամ վարձակալությունից ստացած օգուտներից:
Արտաքին ֆինանսավորումն օգտագործում է սեփականատերերի ներ-
դրած կանոնադրական կապիտալը, վարկերը, պետական սուբսիդիաները: Ֆինանսավորումն իրականանում է նաև սեփական և փոխառու միջոցների հաշվին:
Զբոսաշրջային գործունեության ֆինանսավորումը բնութագրվում է նրա կապիտալի եկամտաբերության և շրջանառության աստիճանով,
ֆինանսական կայունությամբ, ֆինանսավորման աղբյուրների զարգացման ընթացքով:

Զբոսաշրջային ծառայությունները սպառողների իրավունքները և պարտականությունները

Հայաստանի Հանրապետությունում զբոսաշրջիկների օրինական 
շահերը պաշտպանված են «Զբոսաշրջության և զբոսաշրջային գործու-
նեության մասին» օրենքով: Ըստ օրենքի` զբոսաշրջային օպերատորին և 
գործակալին զբոսաշրջային արդյունքը տրամադրվում է սպառողի հետ 
ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով գրավոր պայմանագրի 
կնքմամբ: 
Զբոսաշրջային գործունեության սուբյեկտը պարտավոր է զբոսա-
շրջիկին տրամադրել զբոսաշրջային փաթեթում ներառված ժամանման 
կամ տարանցիկ երկրների վերաբերյալ տեղեկատվություն.
• անձնագրային, մուտքի և ելքի պահանջները 
• ժամանման կամ տարանցիկ երկրներում՝ առողջության հետ կապ-
ված սահմանափակումները և անհրաժեշտ պահանջները (անհրաժեշտ 
ներարկումներ և այլն) 
• տրանսպորտային տուրքերը և հատուկ գանձումները 
• ուղևորային փոխադրումների ընթացքում պահանջվող մաքսային 
սահմանափակումները 
• դրամային փոխարժեքները 
• դժբախտ պատահարների դեպքում, ինչպես նաև առողջության և 
կյանքի ապահովագրության հետ կապված պահանջների կամ երաշ-
խավորությունների մասին 
Մինչև զբոսաշրջային փաթեթի մատուցումը զբոսաշրջային գործու-
նեության սուբյեկտը պարտավոր է հաճախորդներին տրամադրել հե-
տևյալ տեղեկատվությունը. 
 տեղեկացնել իր այն գործընկերների գտնվելու վայրերը (հասցենե-
րը) և հեռախոսահամարները, որոնց զբոսաշրջիկները կարող են դիմել 
խնդիրներ ծագելու դեպքում 
 մատուցել տեղեկատվություն, մանկական զբոսաշրջային միջո-
ցառումների դեպքում, երեխայի կամ պատասխանատու անձի հետ ժա-
մանման վայրում ուղիղ կապ հաստատելու միջոցների մասին 
 տեղեկացնել ծրագրավորված ճանապարհորդության տևողության, 
կանգառների և կայանումների տեղերի ու ժամկետների մասին: 
Զբոսաշրջային օպերատորի, գործակալի ու զբոսաշրջիկի միջև կընք-
վող պայմանագրում պարտադիր նշվում են՝ 
 զբոսաշրջային գործունեության սուբյեկտի գտնվելու կամ բնակու-
թյան վայրը, հեռախոսահամարը, բանկային հաշվեհամարը, ինչպես 
նաև ստորագրողի անունը, ազգանունը 
 զբոսաշրջիկի տեղաբաշխման վայրը կամ շրջագայության երթու-
ղին 
 զբոսաշրջային երթուղու տևողությունը կամ զբոսաշրջային փաթե-
թում ընդգրկված ժամկետները
 ուղևորության ընթացքում մատուցվող ծառայությունների տեսակ-
ները, որակական ցուցանիշները և ժամկետները ( տրանսպորտային մի-
ջոցների տեսակը, ժամանման և մեկնման ժամկետները և վայրերը, ժա-
մանման երկրում կամ վայրում հյուրանոցային տնտեսության գտնվելու 
վայրը, տեսակը, կարգը, սննդի կազմակերպման և մատուցման ծառա-
յության հաճախականությունը, պայմանները, տեսարժան վայրերի այցե-
լության ծրագրերը, երթուղիները և փաթեթի մեջ ներառված այլ ծառա-
յություններ) 
 զբոսաշրջային փաթեթի գինը, վճարման ձևը և պայմանները 
 զբոսաշրջային ապահովագրության տեսակը և չափը: 
Զբոսաշրջային գործունեության ընթացքում զբոսաշրջային օպերա-
տորը և գործակալը պարտավոր են նախապես տեղեկացնել զբոսաշր-
ջային փաթեթի գնի փոփոխման մասին, ապահովել ժամանման երկրում 
համընդհանուր օգտագործվող լեզվի իմացությամբ կամ օտարերկրյա 
գործընկերոջ հետ պայմանագրով համաձայնեցված լեզվի իմացությամբ 
զբոսավարով, իսկ ներգնա զբոսաշրջային ուղևորություններ կազմակեր-
պելիս պետք է ապահովի զբոսաշրջիկների հետ անկաշկանդ շփման 
համար անհրաժեշտ պայմաններ: 
Զբոսաշրջային գործունեության ընթացքում ժամանակավոր բնակու-
թյան և տարանցման վայրերում զբոսաշրջիկն ունի հետևյալ իրավունք-
ները՝ 
• ստանալ պայմանագրով և շրջագայության ծրագրով նախատես-
ված զբոսաշրջային համալիր ծառայություններ 
• անձնական անվտանգության, կյանքի, առողջության, սպառողի 
իրավունքների և գույքի պաշտպանություն 
• ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով դիմել դատարան՝ 
պայմանագրի չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման դեպքում 
• իր համար հասկանալի լեզվով զբոսաշրջային գործակալից և 
օպերատորից ստանալ լրիվ և ճիշտ տեղեկատվություն՝ ժամանման երկ-
րում (վայրում)՝ բնակվելու կանոնների, տեղաբնակների սովորույթների, 
հասարակական և կրոնական ծիսակատարությունների, վարքագծի կանոնների, մշակութային, հնագիտական, ճարտարապետական, պատմա-
կան և բնական արժեքների, ապահովագրության պայմանների, զբոսա-
շրջային ծառայությունների տրամադրման պայմանագրի և պայմանների 
մասին: 
Իր հերթին զբոսաշրջային գործունեության ընթացքում ժամանակա-
վոր կացության և տարանցիկ վայրերում զբոսաշրջիկը կրում է հետևյալ 
պարտականությունները և պատասխանատվությունը. 
• պահպանել զբոսաշրջային ծառայությունների մատուցման` պայմա-
նագրով նախատեսված, պայմանները և կանոնները 
• հարգել ժամանման երկրի ավանդույթները, սովորույթները, կրո-
նական հավատալիքները 
• չխախտել հասարակական կարգը, պահպանել հրդեհային ան-
վտանգության կանոնները և կատարել ժամանման երկրի տարածքում 
գործող օրենքների պահանջները: 
Ժամանակավոր կացության և տարանցիկ վայրերում զբոսաշրջիկը 
պատասխանատվություն է կրում օրենքով սահմանված կարգով, այդ 
թվում՝ իր ապօրինի գործողությունների հետևանքով առաջացած նյութա-
կան վնասի փոխհատուցմամբ:

Զբոսաշրջային ծառայություններ մատուցող կազմակերպությունների իրավունքները և պարտականությունները

Յուրաքանչյուր երկրում մշակված են զբոսաշրջային ծառայությունների մատուցման սեփական կանոններ, որոնք, որպես կանոն, ունեն
ընդհանություններ և մի շարք տարբերություններ:

Վերջիններիս հիմքում ընկած են ծառայություններ մատուցող երկրի զբոսաշրջային յուրահատկություննեը, մշակույթը, ազգային որակները: Հայաստանի Հանրապետությունում զբոսաշրջային ոլորտը կարգավորվում է ՀՀ Սահմանադրությամբ, «Զբոսաշրջության և զբոսաշրջային գործունեության մասին»
օրենքով, «Քաղաքացիական օրենսգրքով», «Աշխատանքային օրենս￾գրքով» և այլ իրավական ակտերով:
Զբոսաշրջային գործունեության ընթացքում իրավաբանական անձանց կամ անհատ ձեռնարկատերերի կողմից մատուցվում են զբոսաշրջային ծառայություններ: Զբոսաշրջային ծառայությունները բազմազան
են. դրանք ուղղված են զբոսաշրջիկների պահանջմունքների բավարարմանը՝ տեղաբաշխման, հյուրանոցային, տեղափոխման, էքսկուրսային,
սննդի կազմակերպման և մատուցման, մշակութային, մարզական բնույթի միջոցառումների, հանգստի, զվարճանքի կազմակերպմանը և այլ
ծառայություններ: Զբոսաշրջային գործունեությունն իրականացնում են
զբոսաշրջային օպերատորը և զբոսաշրջային գործակալը: Զբոսաշրջային օպերատորի գործունեություն են իրականացնում այն անձինք, ովքեր
ձևավորում և իրացնում են՝
շրջագայություններ, կոնգրեսներ, համաժողովներ և նմանատիպ
այլ միջոցառումների կազմակերպման և անցկացման, ինչպես նաև
դրանց հետ անմիջականորեն կապված ծառայություններ (փոխադրման
պայմանագրերի կամ տոմսերի իրացման, հյուրանոցներում տեղերի ամրագրման, զբոսաշրջիկների տեղաբաշխման, սննդի կազմակերպման և
մատուցման):
Զբոսաշրջիկների հանգստի և ճանաչողական նպատակներով,
մասնավորապես՝ թանգարաններ, հուշարձաններ և այլ զբոսաշրջային
օբյեկտների այցելությունների կազմակերպման ծառայություններ:
Զբոսաշրջային օպերատորի մատուցած ծառայությունների ամբողջական համալիր փաթեթը կոչվում է զբոսաշրջային արդյունք, որի խթան￾ման և իրացման գործունեությամբ զբաղվում է զբոսաշրջային գործակալը՝ տրամադրելով զբոսաշրջային փաթեթ: Զբոսաշրջային գործունեությամբ զբաղվող անձի նկատմամբ պահանջն է գրասենյակային տարածքի առկայությունը՝ սեփականության կամ օգտագործման հիմունքներով:
Գրասենյակը պետք է ունենա զբոսաշրջային օպերատորի անվանումը և
գործունեության բնույթը ներկայացնող ցուցատախտակ, հեռահաղորդակցության ժամանակակից միջոցների առկայություն և հաճախորդների հա￾մար սպասարկման համապատասխան տեղեր(աթոռ, բազկաթոռ):
Զբոսաշրջային օպերատորի գործունեություն իրականցնող անձը
պարտավոր է գրասենյակում՝ հաճախորդի համար տեսանելի մասում,
տեղադրել հետևյալ տեղեկատվությունը.
1. պետական գրանցման վկայականի պատճենը
2. սպառողի հետ կնքվող պայմանագրի օրինակելի ձևը
3. զբոսաշրջային արդյունքի իրացման համար ձևակերպվող փաս￾տաթղթերի օրինակները
4. իր կողմից ձևավորված զբոսաշրջային արդյունքին վերաբերող
գովազդային օրինակները
5. Հայաստանը ներկայացնող տեղեկատվական, գովազդային և այլ
նյութեր
Զբոսաշրջային գործակալի գործունեություն իրականցնող անձը պարտավոր է գրասենյակում՝ հաճախորդի համար տեսանելի մասում, տեղադրել հետևյալ տեղեկատվությունը.
ժամանման երկրները ներկայացնող տեղեկատվական, գովազդային և այլ նյութեր, վտանգավոր երկրների ցանկը,
անձնագրային և վիզային ձևակերպումների վերաբերյալ տեղեկատվական նյութեր,
ժամանման երկրների ազգային սովորույթների, կրոնական ծեսերի, սրբավայրերի, բնության, մշակույթի, պատմության և զբոսաշրջային
հետաքրքրություն ներկայացնող այլ օբյեկտների, հատուկ պահպանվող
հուշարձանների, օրենսդրական, կրոնական պահանջների և արգելքների վերաբերյալ այնպիսի տեղեկատվական նյութեր, որոնք անհրաժեշտ են շրջագայության ընթացքում:

Договор и документ

Договор — соглашение между собой двух или более сторон (субъектов), по какому-либо вопросу с целью установления, изменения или прекращения правовых отношений. Служит источником обязательств, нравственных или юридических.

Иногда возможно заключение договора посредством конклюдентных (согласительных) действий. По количеству субъектов договоры подразделяются на двусторонние и многосторонние. Одной из разновидностей многостороннего договора является учредительный договор. Возможны также договоры в пользу третьего лица, не являющегося его стороной. По наличию обязательств договоры подразделяются на возмездные и безвозмездные. Также выделяют договоры консенсуальные (обязательства возникают после достижения соглашения) и реальные (обязательства возникают после определённого действия).

Законная сделка обычно начинается с договора между участниками. В договор вносят все условия сотрудничества — обязанности каждой стороны, сроки, наказание за нарушения. Когда условия сотрудничества описаны в договоре, стороны получают надежную защиту своих интересов и меньше рискуют.

  Но сам по себе договор — не гарант чистой сделки и законного результата. Если документ составлен неправильно, вы не сможете опираться на него в спорных ситуациях. Поэтому важно разбираться хотя бы в нюансах составления договора. 

Документ

Документ — это зафиксированная на материальном носителе информация в виде текста, звукозаписи или изображения с реквизитами, позволяющими её идентифицировать.

  • организационные документы (устав, должностная инструкция, положение, штатное расписание, структура и штатная численность);
  • распорядительные документы (приказ, выписка из приказа, распоряжение, указание, постановление, решение);
  • информационно-справочные документы (акт, протокол, докладная записка, объяснительная записка, служебная записка, письмо, справка);