Category: Uncategorized

ԵՐԵՎԱՆԻ «ՄԽԻԹԱՐ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ» ԿՐԹԱՀԱՄԱԼԻՐԻ ՔՈԼԵՋ

ԴԻՊԼՈՄԱՅԻՆ  ԱՇԽԱՏԱՆՔ

ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ «Զբոսաշրջություն»

ԹԵՄԱ՝  «Սպորտային տուրիզմը Հայաստանում»

ՈՒՍԱՆՈՂ՝  Վիկտորյա Պողոսյան

ՂԵԿԱՎԱՐՆԵՐ՝  Տիգրան Զոհրաբյան

ԴԻՊԼՈՄԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՊԴՖ ՏԱՐԲԵՐԱԿԸ

Պրեզենտացիա

Այս ամիսների ընդհացքում մենք անցել ենք մայրցամաքներ և դրանց երկրները: Ուսումնասիրել ենք աշխարհագրական դիրքը, ռելիեֆը, ջրագրությունը, պատմությունը, երկրների արդյունաբերությունը, բնությունն ու կենդանաբանական աշխարհը: Նաև խոսել ենք ժողովրդի, նրանց ծագման, զարգացման մասին:

Երկրները ուսումնասիրելիս ես ամեն անգամ նոր բացահայտումներ էի անում և ուսումնասիրված նյութը պրեզենտացիայի շնորհիվ ինձ մոտ ավելի էր ամրապնդվում:

Նաև կազմել ենք տուր փաթեթներ`  ճամփորդություն քաղաքների տեսարժան վայրերով, ինչը օգնեց բացահայտել մեզ համար հետաքրքիր և նոր վայրեր: 

Ապագայում դա մեզ շատ կօգնի մեր աշխատանքի ոլորտում`  որպես տուր օպերատոր, կամ ուղղակի ճանապարհորդելիս ավելի տեղեկացված լինել երկրներ այցելելու ժամանակ:  

Երկրների մասին նյութեր, քարտեզագրություններ և տուր փաթեթներ`

Թուրքիա

Վրաստան

Китай. общая информация, культура и цивилизация

Китай — презентация

КРОССВОРД «КИТАЙ»

Հնդկաստան

3-օրյա տուր Հնդկաստանում․ Հնդկաստանի ոսկե եռանկյուն

Աֆրիկա — Մադագասկար

Африка. Вопросы и задания

Австралия. География, описание и характеристики страны

Կոլումբիա — Հարավային Ամերիկա

 Word document — Essay: Կոլումբիա — Հարավային Ամերիկա

Тур по Колумбии

Սեպտեմբեր — Դեկտեմբեր հաշվետվություն

Австралия – государство Британского Содружества в Южном полушарии, занимающее всю поверхность материка Австралия, остров Тасмания и несколько островов Тихого и Индийского океана. Его площадь – 7,6 миллиона км², 5 % всей земной суши, это шестое место в мире. Является одной из самых развитых стран мира, занимает 6 место по показателям ВВП на душу населения, столица – Канберра, крупнейшие города – Мельбурн, Сидней, Аделаида, Перт, Нью-Касл. Население составляет 24,067 миллиона человек (2017 год), средняя плотность самая низкая в мире – 2,8 чел/км².

Географические характеристики

Государство полностью расположено в Южном полушарии, состоит из Австралии, острова Тасмания и островов в Тихом и Индийском океанах.

В северном направлении от Австралии располагаются Восточный Тимор, Папуа-Новая Гвинея и Индонезия, в северо-восточном – Соломоновы острова, Вануату и Новая Каледония, на юго-восточном — территория Новой Зеландии.

Горы и равнины Австралии

Большая часть рельефа Австралии, занимающей одноименный материк, представлена равнинами (около 95 % территории имеют высоту до 600 метров), в том числе низменностями и возвышенностями. Преобладание равнин в рельефе связано с тем, что материк расположен на Австралийской платформе, где процесс горообразования давно закончился, а процессы денудации постепенно разрушили возвышенные участки, превратив их в ровные поверхности.

На востоке страны размещаются Восточно-Австралийские горы или по другому Большой Водораздельный хребет, берущий начало на полуострове Кейп-Йорк на северо-востоке страны, и заканчивающийся на острове Тасмания. На крайнем юге он переходит в Австралийские Альпы.

Горные системы Австралии

Горные территории занимают около 5 % от всей площади Австралии, вершины они невысокие, старые и сильно разрушенные, средний показатель абсолютной высоты над уровнем моря — один из самых низких на нашей планете.

Реки и озера

Австралийский континент имеет небольшую речную сеть, которая представлена главной рекой Муррей (2375 км), второй по длине рекой Маррамбиджи (1485 км), третьей – рекой Дарлинг (1472 км, приток Муррея). Речной бассейн Муррей-Дарлинг занимает почти 14 % территории страны или 1 млн. км². Наиболее развитая гидросеть находится на острове Тасмания. Дефицит наземных вод частично компенсируется большими запасами подземных артезианских вод с высоким уровенем минерализации.

В стране расположено большое количество озер, преимущественно образующихся в котловинах за счет выпадения осадков. Крупнейшие озера – соленые озера Эйр (площадью 9,5 тыс. км²), Торренс (5,7 тыс. км²), Гэрднер (4,3 тыс. км²), удивительное соленое озеро Хиллер с уникальной розовой водой и другие: Маккай (3,5 тыс.км²), Амадиус (1тыс км²), искусственные водоемы Аргайла и тд.

Океаны и моря, омывающие Австралию

Северные и восточные берега омываются водами четырех морей: Арафурского, Кораллового, Тасманового (моря Тихого океана) и Тиморского (Индийский океан), запад и юг – Индийским океаном. Длина береговой линии Австралии — почти 60 тыс. км, материковой части – 35,8 тыс. км, островной – 23,8 тыс.км. Вдоль северо-восточного побережья под водой на расстоянии более 2-х тысяч км протянулся риф из кораллов – Большой Барьерный риф.

Растения и животные Австралии

Значительный древний возраст континента, разнообразие погодных условий и его длительная географическая изоляция от внешнего мира способствовали накоплению богатства и разнообразия флоры и фауны Австралии. Здесь обитает более 12 видов представителей животного и растительного царства, причем 9 тысяч из них являются эндемиками. Древесная растительность представлена в основном такими вечнозелеными растениями как эвкалипт и акация, приспособленными к выживанию в постоянных условиях засухи и высоких температур. В прохладной Тасмании с умеренным типом климата кроме эвкалиптов, типичных для Австралии, растут вечнозеленые южные буки.

Наиболее известные представители австралийской фауны: млекопитающие отряда однопроходных утконос и ехидна, млекопитающие семейства сумчатых кенгуру, коала, вомбат, из птиц – страус эму, попугай какаду, смеющийся зимородок или кукабара, единственный плацентарный хищник в австралийской фауне – дикая собака динго (ранее здесь также обитали сумчатые волки, но их популяция, к сожалению, исчезла).

 Климат Австралии

Территория Австралии находится в трех климатических поясах: северная часть в условиях субэкваториального, центральная – тропического, южная часть – субтропического климата. На острове Тасмания умеренный тип климата. Австралийское лето, длящееся с декабря по февраль, очень жаркое и засушливое, в центральных районах температура поднимается до +40 °C, зимой — опускается до отметки в +10°C, +2 °C, возможны заморозки.

Климат западного океанического побережья немного смягчен влиянием океанических воздушных масс, иногда приносящих сюда незначительное количество осадков. Вообще Австралия – самый засушливый континент на Земле, ¾ её территории не получают достаточного увлажнения, что вместе с большим количеством солнечной радиации от жаркого тропического солнца привело к образованию обширных пустынь в центре страны.

 Природные ресурсы Австралии

Австралия богата разнообразными минеральными ресурсами, она занимает второе место в мире по добыче бокситов и циркония, лидирует по запасам урановой руды (1/3 всех мировых запасов) и по объемам её добычи, 6-е место в мире по добыче каменного угля, также здесь сосредоточены большие запасы руд черных и цветных металлов, есть богатые месторождения золота и алмазов. Запасы нефти и природного газа незначительны, сосредоточены на юге страны, на северо-восточном и северо-западном океаническом шельфе.

Промышленность и сельское хозяйство Австралии

Наиболее развитые отрасли промышленного производства Австралии это старейшая горно-добывающая промышленность, автомобилестроение, тяжелое машиностроение, черная и цветная металлургия, химическое производство, пищевая и легкая промышленности.

В сельском хозяйстве ведущие позиции занимает пастбищное животноводство, в котором важное место отдается овцеводству (Австралия поставляет на мировой рынок 9 % всего мирового производства шерсти, 50 % тонкого сорта шерсти под названием мутон родом именно отсюда), мясо-молочному животноводству, свиноводству, птицеводству, пчеловодству, разведению верблюдов и породистых скаковых лошадей.

В растениеводстве лидирует процесс выращивания и сбора пшеницы, которая в основном выращивается на территории так называемого «пшеничного пояса», протянувшегося шириной до 300 км от Брисбена на юго-восточном побережье страны до самых южных районов Австралии. Кроме пшеницы выращивают овес, рожь, ячмень, кукурузу, кормовые травы: люпин и клевер. Также Австралия является крупным поставщиком апельсинов, манго, ананасов, различных овощей и даже опиумного мака для фармацевтических целей, который выращивается на плантациях острова Тасмания под строгим контролем властей.

Народы Австралии

Британские корни имеют около 80% населения Австралии, ведь с 1770 года она была колонией Великобритании, тогда и сформировался австралийский тип английского языка. Интенсивное формирование австралийской культуры как таковой активно происходило в середине XIX века, когда сюда хлынул приток иммигрантов из самых разных стран мира (Германии, Испании, Греции, Нидерландов, США, Канады), что было связано с открытием залежей золота в юго-восточной части страны, второй приток иммиграции из стран Европы и Азии наблюдался уже после Второй мировой войны в ХХ веке. Таким образом для современной Австралии характерна многокультурность, основанная на принципах равенства и добрососедства. Ранее в Австралии существовала проблема притеснения и ущемления в правах местного населения – коренных аборигенов Австралии, культура которых сейчас является одной из главных ценностей этой страны.

В данное время потомки коренных аборигенов Австралии составляют чуть больше 1,5 % всего населения страны, которым для того, чтобы выжить приходится ассимилироваться с другими жителями страны, многие работают в сфере туризма, на различных фермах и ранчо, некоторые, как и их давние предки занимаются охотой и живут в гармонии с окружающей их дикой природой.

Одна из древних традиций австралийских аборигенов — проведение ритуальных танцев и песнопений под аккомпанемент уникального австралийского духового инструмента диджериду. Аборигены Австралии верили, что весь окружающий их мир создан их предками в священную «Эпоху сновидений», с помощью своих танцев, песен, рисунков на коре деревьев и ткани, каждое племя рассказывало об истории своих предков и их деяниях, которые передавались из поколения в поколение.

На майском слете я и мои однокурсницы представили наши проекты, над которыми мы работали на протяжении года.

Из них было несколько тем,  из которых я вам представлю «Древнеармянские традиции Народный костюм Армении». 

Выбрала я эту тему, т.к. во время практической и исследовательской работы нам посчастливилось  поработать гидом в этой сфере с иностранцами. Во время практики, нам задавали много вопросов, на счет костюмов, значение узоров. Еще были представлены наши традиционные танцы, и во время обсуждении мы рассказывали про Народный армянский костюм, который сформировался в 18 в.

Поскольку у нас в колледже мы проводим профарентационную работу, т.е теория всегда связана с практикой , нам посчастливилось иметь опыт работы с иностранцами, и работы гидом, чему я очень рада.

• 

• 

ՍՊՈՐՏ ՏՈՒՐԻԶՄ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

Ներածություն

Թեման սպորտային տուրիզմն է, որը այսօր արդիական ու տարածված տուրիզմի տեսակ է ոչ միայն ամբողջ աշխարհում, այլ նաև` հենց Հայաստանում։ Սպորտային տուրիզմը արկածային տուրիզմի մաս է նաև։ Ամբողջ աշխարհում այն ունի լայն տարածում, զբաղվում են սպորտի հետ կապված գրեթե ամեն ինչով։ Լավ է, որ այն Հայաստանում նույնպես տեղ գտավ։ Աշխատանքի մեջ մանրամասն խոսվում է սպորտային տուրիզմի, դրա ձևակերպման, պատմության, տեսակների ու ամենահայտնի սպորտաձևերի մասին։ Աշխատանքը կազմված է երեք մասից, որոնք ներառում են երեք-չորս գլուխ։ Առաջին գլխում խոսվում է ընդհանուր սպորտային տուրիզմի, սպորտային տուրիզմի վաղ պատմության, և ի հայտ գալու մասին: Նաև ԽՍՀՄ-ի ժամանակ սպորտի, տուրիզմի կապի ձևակերպման, հետագա զարգացման և կատարելագործման մասին: Երրորդ մասում՝ աշխարհում հայտնի վայրերի և սպորտաձևերի մասին։ Իսկ չորրորդ մասում ֆուտբոլային տուրիզմը կապվում է սպորտային տուրիզմի հետ, որպես աոաջատար ճյուղ:

Երկրորդ գլխում ներկայացվում է հիմնականում Հայաստանի սպորտային տուրիզմի ու ամենահայտնի վայրերի մասին: Նաև տուրիզմի պոտենցիալի ու զարգացման մասին։ Ենթադրվում է սպորտային զբոսաշրջությունը բազմաթիվ ուղղակի և անուղղակի տնտեսական օգուտները, որոնցից նշվում է ամենակարևորները: Նշվում է նաև այն մասին, որ սպորտային տուրիզմով զբաղվելու ամենաթեժ սեզոններից է` ձմեռը: Երրորդ գլխում խոսվում է Հայաստանի վերջերս հայտնի դարձած սպորտային տուրիզմի նոր կենտրոնների՝ Եղիպատրուշի, Լեռնանիստի և Աշոցքի դահուկային, ձմեռային և այլ մարզաձևերի, դրանց պոտենցիալի մասին։ 

Գլուխ 1 Սպորտային տուրիզմ

• 1.1՝ Սպորտային տուրիզմի պատմությունը

Զբոսաշրջությունը ծագել է դեռ հին ժամանակներում։ Հին ժամանակներում մարդիկ տարբեր ճանապարհորդությունների էին մեկնում աշխարհը ճանաչելու, տարբեր կրոնական նպատակներով նոր տարածքներ հայտնաբերելու համար: Իհարկե, երբ մարդիկ գալիս էին, նրանց պետք էր ինչ-որ տեղ տեղավորել, նրանց համար սնունդ կազմակերպել։ Բնականաբար, օգնության են հասել տեղի բնակիչները։ Այդ ժամանակ հայտնի վայրեր էին դառնում պանդոկները, հանդուրժողականության տները։

Հին ժամանակներում զբոսաշրջության նպատակը հիմնականում առևտրային հարաբերություններն ու Օլիմպիական խաղերն էին։ Առևտրի զարգացման հետ մեկտեղ զարգացել են քաղաքների և քաղաքների ենթակառուցվածքները։ Անհրաժեշտ էր կառուցել ճանապարհներ, պանդոկներ, հյուրատներ։ Այդ օրերին ամենատարածված պանդոկները շքեղությամբ չէին զիջում երկրի ամենահարուստ մարդկանց պալատներին։

Արևելքում զբոսաշրջիկները ճանապարհորդում էին ուղտերով: Ճանապարհորդները գիշերում էին վրաններում և քարավանատներում։ Նաև ծառայությունների և սպասարկման մակարդակը շատ ավելի բարձր էր, քան Եվրոպայում, առաջին հերթին դա պայմանավորված է նրանով, որ Արևելքում առևտուրն ավելի զարգացած էր:

Միջնադարում ուխտավորները, ովքեր գնում էին դեպի քրիստոնեական և մահմեդական սրբավայրեր, ուժեղ խթան տվեցին զբոսաշրջության զարգացմանը: Երիտասարդ բնակչությունը միշտ փնտրում է լավագույն տեղը ապրելու Եվրոպայում, նախքան սուզվելու մեջ մասնագիտության իրենց հայրենիքում: Եվրոպացի հարուստները սիրում էին ճանապարհորդել և հանգստանալ Ավստրիայի, Գերմանիայի, Հունաստանի և Իտալիայի հանգստավայրերում:

Առաջին բարձր վարձատրվող հյուրանոցները հայտնվեցին Շվեյցարիայում և Գերմանիայում, իսկ արդեն 20-րդ դարի երկրորդ կեսին ստեղծվեցին տուրիստական ​​գործակալություններ։ Միաժամանակ Գերմանիայում և ԽՍՀՄ-ում զարգանում է սպորտային տուրիզմը և մասսայական հանգիստը։

1940-ականների ռազմական գործողություններն իրենց փոփոխությունները կատարեցին եվրոպական զբոսաշրջության զարգացման գործում։ Սկսվել է զարգացման նոր փուլ. 1950-ական թվականներից զբոսաշրջային ընկերությունները «աճում են սնկի պես», սկսվել են հյուրանոցների և զվարճանքի հաստատությունների զանգվածային շինարարությունը։ Հիմնականում եվրոպացիները կենտրոնացել են ամերիկացի զբոսաշրջիկի վրա, իսկ 70-ականներից Եվրոպայում արդեն զարգանում է արտագնա տուրիզմը։

1980-ականներին զբոսաշրջությունը մարդկանց համար ապրելակերպ էր։ Ծառայությունների շրջանակն ընդլայնվում է, հայտնվում են այսպես կոչված անհատական ​​տուրեր, էկոլոգիական տուրիզմ։

Հարկ է նշել, որ մարդիկ միշտ ճանապարհորդում էին, բայց սկզբում դա կապված էր կենսական անհրաժեշտության հետ՝ սննդի, տան որոնման, նոր հողերի յուրացման, առևտրի կամ նվաճման հետ: Զբոսաշրջությունն իր ժամանակակից ձևը ստացել է համեմատաբար վերջերս՝ 19-րդ դարում, և Թոմաս Կուկը համարվում է դրա հիմնադիրը։ Մինչև 19-րդ դարը զբոսաշրջությունը գոյություն ուներ, բայց մեծ մասամբ միայն որպես վերնախավի արտոնություն։

«Զբոսաշրջիկ» տերմինը ֆրանսերենից է վերցրած, առաջին անգամ հայտնվել է 17-րդ դարում։ Այն ժամանակ զբոսաշրջիկներին անվանում էին ազնվական, հարուստ մարդիկ, ովքեր կարող էին իրենց թույլ տալ մեկնել արտերկիր՝ առողջությունը բարելավելու կամ, ինչպես հիմա ասում ենք, «պատկերը փոխելու» համար։

18-րդ դարի արդյունաբերական հեղափոխությունից հետո ճանապարհորդությունը դարձավ ավելի հարմար և անվտանգ՝ հասարակական տրանսպորտով, ինչպիսիք են օդանավերը, գնացքները, ինքնաթիռները նաև նավերը:

Մարդիկ սկսեցին զանգվածաբար արտասահման մեկնել կրթական և ժամանցային նպատակներով 19-րդ դարում՝ շնորհիվ Թոմաս Կուկի նախաձեռնության։ Նա հասկացավ, որ մարդկանց ալկոհոլից փրկելու համար պետք է դրա փոխարեն ավելի հետաքրքիր բան առաջարկել, ցույց տալ, որ աշխարհը կարող է լուսավոր լինել առանց ալկոհոլի։ Այդ նպատակով 1840 թվականին Կուկը կազմակերպեց ճամփորդություններ։ Գնացքով ճանապարհորդությունը թեյով և խմիչքներով հաջող էր, և մեկ տարի անց Կուկը հիմնեց այն, ինչ մենք այսօր կանվանեինք տուրիստական ​​գործակալություն:

Կուկի դիրքորոշման հիմնական տարբերությունն այն էր, որ նա առաջարկում էր ճամփորդություններ աղքատ մարդկանց համար, և ընդունված օրենքը, որն ապահովում էր աշխատողների շաբաթական մեկ օր հանգստի իրավունքը, այն օգուտ տվեց Կուկին նոր հաճախորդներ ունենալուն։ 1945 թվականին Կուկը ստեղծեց առաջին տեսարժան շրջագայությունը՝ Լիվերպուլ քաղաքում: Հետագայում նա սկսեց ստեղծել փաթեթային տուրեր, որոնք այսօր մենք անվանում ենք «all inclusive»: Հենց նա էր հասարակ մարդկանց ուղարկել աշխարհով մեկ առաջին ճանապարհորդությունը, որը տևեց 222 օր։ Հատկանշական է, որ Կուկի ֆիրմայի մշտական ​​հաճախորդներից էր հայտնի գրող Մարկ Տվենը։

Զբոսաշրջության պատմությունը ԽՍՀՄ-ում

ԽՍՀՄ-ում զարգանում էր միայն ներքին զբոսաշրջությունը, քանի որ երկրի սահմաններից դուրս կարող էր մեկնել միայն մարդկանց նեղ շրջանակը։ Ներքին զբոսաշրջությունը զարգանում էր առողջարանային հաստատությունների, մանկական սեզոնային և բուժկանխարգելիչ հաստատությունների օգնությամբ։ Բայց չնայած դրան, ԽՍՀՄ-ում զբոսաշրջությունը զբաղեցնում էր աշխարհի առաջատար վայրերից մեկը:

Ընդհանրապես, կարելի է նշել, որ զբոսաշրջությունը մեր երկրում նպաստել է ինչպես պետության, այնպես էլ ամբողջ ազգի զարգացմանը։ Զբոսաշրջությունը զարգացրեց ֆիզիկական կուլտուրայի շարժումը, բարձրացրեց մարդկանց սոցիալական գործունեությունը, զարգացրեց սոցիոլոգիական ինտերնացիոնալիզմի և հայրենասիրության ոգով:

1930-ական թվականներին զբոսաշրջության զարգացման կազմակերպական կառուցվածքում տեղի ունեցան զգալի փոփոխություններ, որոնք նպաստեցին նրա զանգվածային բնույթի բարձրացմանը։ 1940-ականների սկզբին խորհրդային ֆիզկուլտուրայի շարժման մեջ տեղի ունեցավ զբոսաշրջության վերջնական հաստատումը որպես մարդկանց ֆիզիկական դաստիարակության զանգվածային, մատչելի միջոց։

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին ներդրվեց համընդհանուր զորավարժություն, որն ակտիվորեն օգտագործում էր զբոսաշրջային վարժությունները՝ որպես ռազմա-կիրառական ֆիզիկական պատրաստության միջոց։

Հետպատերազմյան տարիներին զբոսաշրջային գործունեությունն իրականացվում էր ռեկրեացիոն գործունեությանը համահունչ։ Աճեց նաև զբոսաշրջության դերը հասարակական և քաղաքական միջոցառումների անցկացման գործում։ Կազմակերպվեցին մասսայական աստղային արշավներ՝ նվիրված ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընտրություններին։ Զբոսաշրջիկների կիրքը, միավորված զբոսաշրջային հատվածներում և ակումբներում, էքստրեմալ պայմաններում կազմակերպված համալիր ճանապարհորդությունների համար պահանջում էր ստեղծել ուղևորությունների նախապատրաստման համակարգ՝ հիմնված միասնական ծրագրի և կանոնակարգային պահանջների վրա։ Դրա համար 1949 թվականին զբոսաշրջությունն առաջին անգամ ներդրվեց սպորտի միասնական համամիութենական դասակարգման մեջ:

80-ականների սկզբին ԽՄԿԿ Կենտկոմի, ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի և Արհմիությունների համամիութենական կենտրոնական խորհրդի որոշումը «Երկրում զբոսաշրջային և էքսկուրսիոն բիզնեսի հետագա զարգացման և կատարելագործման մասին» ընդունվել է։ Բանաձևը խնդիր է դրել կատարելագործել զբոսաշրջության զանգվածային աշխատանքը այնպես, որ ավելի լիարժեք օգտագործվի զբոսաշրջության հնարավորությունը՝ բարելավելու աշխատող և սովորող երիտասարդության գաղափարական և քաղաքական, աշխատանքային և բարոյական դաստիարակությունը, բարելավելու առողջական և ռացիոնալ օգտագործումը։ Մեր երկրի բնակչության ազատ ժամանակ. Բանաձեւի կատարման արդյունքում աշխատանքային կոլեկտիվներում մեծանում է տուրիստական ​​աշխատանքի զանգվածային բնույթը, ամենուր բացվում են նոր բաժիններ ու ակումբներ, զանգվածային հանգստի վայրերում ստեղծվում են խմբեր։ Բավականին կարճ ժամանակահատվածում վրիպազերծվել է ավելի լավ զբոսաշրջային սարքավորումների և սարքավորումների արտադրությունը, ընդլայնվում է զբոսաշրջային բազաների ցանցը, աճում է դրանց տնտեսական արդյունավետությունը։ Հանգստյան օրերի և բազմօրյա արշավների համար երթուղիների թիվը զգալիորեն ավելացել է ԽՍՀՄ տուրիստական ​​կրծքանշանի պահանջների շրջանակում։

80-ականների կեսերին ավելի քան 8 միլիոն մարդ զբաղվում է սիրողական զբոսաշրջությամբ և տարեկան ավելի քան 20 միլիոնը մասնակցում է հանգստյան օրերին և բազմօրյա կատեգորիկ արշավներին: Զբոսաշրջությունն իսկապես զանգվածային է դարձել։ Վերջին տարիներին նա սկսեց առանձնահատուկ դեր խաղալ բնակչության լայն զանգվածներին առողջ ապրելակերպին ծանոթացնելու գործում։

Խորհրդային տարիներին (1922-1991 թթ.) միութենական հանրապետություններից Հայաստան էին գալիս զբոսաշրջիկների բազմաթիվ կազմակերպված խմբեր՝ հանգստանալու։
Որպես հին պատմություն, հարուստ մշակույթ և լավ աշխարհագրական դիրք ունեցող երկիր՝ Հայաստանը միշտ գրավել է զբոսաշրջիկներին։ Արդեն վաղ միջնադարում Հայաստանում եղել են զբոսաշրջիկների համար նախատեսված իջևանատներ՝ Իջևանում, որտեղ գիշերում էին Մետաքսի Մեծ ճանապարհով շրջող զբոսաշրջիկները, վաճառականները, արհեստավորները։

1990-ականներին Հայաստանում զբոսաշրջությունը անկում ունեցավ, ինչը կապված էր Սպիտակի երկրաշարժի, ղարաբաղյան պատերազմի, տնտեսական ճգնաժամի հետ։ Երկաթուղին աշխատում էր միայն վրացական ուղղությամբ։ Անընդհատ աշխատել է միայն «Զվարթնոց» օդանավակայանը, իսկ Էրեբունին վերածվել է ռազմական օդանավակայանի։ Փակվել են Հայաստանի սահմանները Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ:

Հայկական զբոսաշրջության համար նորություն էր իրանցի պարսիկների ու քրդերի հոսքը։ Իրանից հոսքի աճի տեմպերը նկատվում էին դեռևս 1990-ականներին, սակայն 2000-ականներին դրանք մեծ չափերի են հասնում։ Իրանցիները Հայաստան են մեկնում հիմնականում Նովրուզ Բայրամի (Ամանոր) և ամռանը` իրենց հանգիստն անցկացնելու եվրոպական քրիստոնեական երկրում և վայելելու այն ազատությունը, որն Իրանում չկա: Հետագա տարիներին և՛ իրանցիները, և՛ եվրոպացի և ամերիկացի զբոսաշրջիկները այցելում են նաև մեկ այլ քրիստոնյա երկիր՝ Վրաստան։

2000-ականներից Հայաստանում զբոսաշրջության համար նոր հորիզոն է բացվել։ Եթե ​​մինչ այդ Հայաստան էին գալիս հիմնականում ԽՍՀՄ քաղաքացիներ, մասնավորապես՝ ռուսներ, վրացիներ և հայեր, ապա անկախություն ձեռք բերելուց հետո սփյուռքից (Ռուսաստան, ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Լիբանան) հազարավոր հայեր շտապեցին Հայաստան և չճանաչված ԼՂՀ։ Հայաստան այցելում են նաև զբոսաշրջիկներ եվրոպական երկրներից և արևմտյան կիսագնդից։ Որոշ օտարերկրացիներ այցելեցին ոչ միայն Հայաստան, այլև Անդրկովկասի այլ երկրներ։ Սակայն սկզբնական շրջանում Հայաստանում զբոսաշրջիկների թիվն ավելի մեծ էր, քան Վրաստանում, Ադրբեջանում. դա պայմանավորված էր արտասահմանից հայերի հոսքով։

1934 թվականին Հայաստանում բացվել է առաջին թռչող ակումբը, որը գործել է մինչև 1980-ականների վերջը։ 2002 թվականին թռչող ակումբի վետերանների հանդիպման արդյունքներով որոշվեց ստեղծել Հայաստանի պարաշյուտիստների ֆեդերացիա։ Մինչ այսօր պարաշյուտով թռիչքներ են իրականացվում։

Արդեն խորհրդային տարիներին Հայաստանում զարգացած էր լեռնագնացությունն ու լեռնային տուրիզմը։ Գործում էր լեռնագնացության ֆեդերացիա, շատ ինստիտուտներ ու այլ կազմակերպություններ ունեին իրենց լեռնագնացության ակումբները։ 1990-ականների սկզբին դրանցից շատերը փակվեցին կամ դադարեցրին իրենց ակտիվությունը: 2011 թվականին ստեղծվել է Ալպինիզմի և լեռնային տուրիզմի հայկական ֆեդերացիան, որը միավորում է տեղի բազմաթիվ տուրիստական ​​և լեռնագնացության ակումբներ, ինչպես նաև կազմակերպում է տարբեր միջոցառումներ, որոնք նպաստում են երկրում էքստրեմալ տուրիզմի զարգացմանը։ Հայաստանը «Ակտիվ, այդ թվում՝ էքստրեմալ զբոսաշրջություն» անվանակարգում հայտնվել է լավագույն երկրների եռյակում։

Այսպիսով կարող ենք եզրակացնել, որ սպորտային տուրիզմը Հայաստանում համազգային մարզաձև է, որն արտացոլում է ազգային ավանդույթները: Հայաստանում սպորտային տուրիզմի առաջացման պատմության մեջ երեք հիմնական ժամանակաշրջան կա՝ նախապատերազմական և հետպատերազմյան։ Հաշվի առնելով այս ժամանակահատվածները՝ մարզական տուրիզմի զարգացման որոշակի միտում կա. լայն կիրառություն սպորտի և զբոսաշրջության արդյունաբերություն, սպորտի և զբոսաշրջային գործունեության մասնագիտական ​​մոտեցումից անցում դեպի սիրողականի, լայնածավալ գործողություններ երկրում այս զբոսաշրջությունը զարգացնելու համար:

• 1.2՝ Սպորտային տուրիզմի ընդհանուր բնութագրերը և դրա հիմնական տեսակները

Սպորտային զբոսաշրջությունը սպորտի տեսակ է՝ մրցումներ զբոսաշրջության տարբեր տեսակներում (դահուկ, ջրային, լեռնային, սպլեոտուրիզմ և այլն): Սպորտային զբոսաշրջությունը սպորտի մի տեսակ է, որը հիմնված է երթուղիների մրցումների վրա, որոնք ներառում են բնական միջավայրում դասակարգված խոչընդոտների հաղթահարում (անցումներ, գագաթներ (լեռնային տուրիզմում), արագընթացներ (ջրային տուրիզմում), ձորեր, քարանձավներ և այլն) և տարածված հեռավորությունների վրա։ բնական միջավայրում և արհեստական ​​տեղանքում։ Սպորտային զբոսաշրջությունը սպորտի տեսակ է երկրագնդի մակերևույթի ընդարձակ հատվածը հաղթահարելու համար, որը կոչվում է երթուղի։ Միևնույն ժամանակ, «երկրային մակերես» նշանակում է ոչ միայն Երկրի քարե մակերեսը, այլև ջրի մակերեսը, որը գտնվում է ցերեկային մակերեսի (քարանձավների) տակ: Երթուղու անցման ընթացքում հաղթահարվում են տարբեր կոնկրետ բնական խոչընդոտներ։ Օրինակ՝ լեռնագագաթներն ու լեռնանցքները (լեռնային զբոսաշրջության մեջ) կամ գետերի արագընթացները (գետերի ռաֆթինգում)։ Սպորտային զբոսաշրջությունը Ռուսաստանում բազմադարյա պատմական ավանդույթներով ազգային մարզաձև է և ներառում է ոչ միայն սպորտային բաղադրիչ, այլ նաև հատուկ հոգևոր ոլորտ և հենց թափառողների ապրելակերպ: Ոչ առևտրային տուրիստական ​​ակումբները («տուր ակումբներ») շարունակում են մնալ սպորտային տուրիզմի զարգացման կենտրոններ, թեև շատ զբոսաշրջիկներ զբաղվում են դրանով ինքնուրույն։ Սպորտային զբոսաշրջությունը սպորտային ուղևորությունների նախապատրաստումն ու անցկացումն է՝ նպատակ ունենալով հաղթահարել վայրի բնության հսկայական տարածությունը դահուկներով (դահուկային տուրիզմ), ռաֆթինգով (ջրային տուրիզմ) կամ ոտքով լեռներում (լեռնային տուրիզմ): Սպորտային ճամփորդությունն իրականացվում է 6-10 հոգանոց ինքնավար խմբի կողմից։ Պատահում է, որ ճանապարհորդները մեկ ամսվա ընթացքում չեն հանդիպում քաղաքակրթության ոչ մի հետքի։ Երթուղին ավարտելու համար ոչ միայն պետք է լինել ուժեղ, արագաշարժ, խիզախ և համառ, այլ նաև տիրապետել հատուկ գիտելիքների լայն շրջանակի՝ էքստրեմալ պայմաններում մարդու ֆիզիոլոգիայի խոչընդոտները հաղթահարելու տեխնիկայից: Ի տարբերություն սովորական ճանապարհորդության, սպորտային ճանապարհորդությունը ներառում է բնական խոչընդոտների մի շարք, որոնք դասակարգվում են ըստ դժվարության: Որպես կանոն, լեռնային և լեռնադահուկային զբոսաշրջության մեջ նման խոչընդոտներ են հանդիսանում լեռնագագաթներն ու լեռնանցքները, իսկ ջրային տուրիզմում՝ գետերի արագընթացները։ Տասնամյակների ընթացքում ստեղծված սպորտային զբոսաշրջության համակարգը նվազագույնի է հասցնում ճանապարհորդների նախաձեռնությունը։ Ներկայումս սպորտային ճամփորդություն կարելի է կազմակերպել աշխարհի ցանկացած կետ, և յուրաքանչյուրը կարող է դառնալ թիմի ղեկավար, քանի դեռ նա ունի նույն կարգի բարդության ճամփորդության մասնակցելու և մեկ կատեգորիայով ավելի հեշտ ճանապարհորդություն ղեկավարելու փորձ: Թիմի մնացած անդամները պետք է ունենան ավելի պարզ (մեկ կատեգորիայի) ճամփորդության մասնակցելու փորձ: Ի հավելումն այս հիմնական սկզբունքի՝ Կանոնները նախատեսում են բացառություններ՝ ավելի լավ հաշվի առնելու ճանապարհորդների իրական փորձը (օրինակ՝ լեռնագնացության փորձը կամ սպորտային տուրիզմի այլ տեսակների փորձը): Սպորտային զբոսաշրջության վարպետության մակարդակը կապված է բարդության ամենաբարձր կատեգորիաների ճանապարհորդության առաջատարի հետ: Ուստի, տարեկան երկու ճամփորդություն կատարելով, շնորհալի մարզիկը հասնում է այս մակարդակին 5-6 տարում։ Սպորտային տուրիզմը միայն սպորտ չէ. Այն թույլ է տալիս ծանոթանալ ճանապարհորդության տարածքում ապրող ժողովուրդների մշակույթին, վայելել զարմանահրաշ լանդշաֆտների խորհրդածությունը, զգալ հետախույզի՝ ռահվիրա ակնածանքը: Իհարկե, տոտալ օդային լուսանկարչության դարաշրջանում անհնար է աշխարհագրական բացահայտում անել, բայց դեռ կարելի է այցելել այնպիսի վայրեր, որտեղ մինչ այդ մարդ չի գնացել: Ի վերջո, սպորտային տուրիզմը իմաստության դպրոց է։ Սա ուժերի ճշգրիտ հաշվարկ է, իրադարձությունները կանխատեսելու և դրանց կողմից առաջացած գործընթացների ընթացքը կանխատեսելու կարողություն: 

Զբոսաշրջությունը ժամանակակից տնտեսության գործունեության կարևորագույն ուղղություններից է, որն ուղղված է մարդկանց կարիքների բավարարմանը և բնակչության կյանքի որակի բարձրացմանը։  

Սպորտային տուրիզմը զբոսաշրջության առանձնահատուկ տեսակ է, որի շնորհիվ զբոսաշրջիկները դառնում են սպորտի, մշակույթի և արվեստի աշխարհի իրադարձությունների կենդանի վկաներ։ Նման ճամփորդությունները մնում են հիշողության մեջ՝ որպես կյանքի ամենավառ պահերից մեկը։ Զբոսաշրջիկները դառնում են այն հազվագյուտ մարդկանցից, ովքեր զբոսաշրջելով ամբողջ աշխարհը, տեսնում են նոր աշխարհ, նոր վայրեր և նոր կյանք։  

Սպորտային տուրիզմը Հայաստանի Հանրապետությունում ազգային մարզաձև է, որն արտացոլում է Հայաստանի ազգային ավանդույթները։ Այն պարունակում է ոչ միայն սպորտային բաղադրիչ, այլև հատուկ հոգևոր ոլորտ և հենց զբոսաշրջիկների կենսակերպ։ Սպորտային տուրիզմը վերաբերում է սոցիալական սպորտին, դրանով զբաղվում են բնակչության այն հատվածները, որոնք մեծ շահույթ չունեն, քանի որ այն չի պահանջում համեմատաբար մեծ նյութական ծախսեր։   

Սպորտային զբոսաշրջությունը անկախ և սոցիալական ուղղվածություն ունեցող ոլորտ է, կենսակերպ հասարակության զգալի մասի համար։ Այն անհատի հոգևոր և ֆիզիկական զարգացման արդյունավետ միջոց է, որը խթանում է բնության նկատմամբ հարգանքը, փոխըմբռնումը և հարգանքը՝ հիմնված կյանքի, պատմության, մշակույթի և սովորույթների իրական ծանոթության վրա: Սպորտային զբոսաշրջությունը, ըստ իր նպատակների, կարող է ունենալ մարզական, ուսումնական, կրթական, հետազոտական, բնապահպանական ուղղվածություն և դրանց համադրություն, ինչպես նաև կատարել սպորտային, առողջապահական, հանգստի, կրթական, ուսման, տնտեսական և այլ գործառույթներ։ Ըստ միջոցառումների տեսակի՝ սպորտային զբոսաշրջությունը իրականացնում է իր նպատակները կազմակերպման և անցկացման մեջ՝ ճամփորդություններ, սպորտային արշավներ, մրցույթներ, հանրահավաքներ, արշավախմբեր, էքստրեմալ սպորտի շրջագայություններ, սպորտային զբոսաշրջության ուսումնական հաստատություններ՝ զբոսավարների և սպորտային տուրիզմի հրահանգիչների պատրաստման համար։ 

Սպորտային զբոսաշրջության հիմնական տեսակները որոշվում են տրանսպորտային եղանակով։ Այս տեսակները ներառում են.

Քայլարշավ՝ տուրիստական ​​տեսարժան վայրերի տեղաշարժն իրականացվում է հիմնականում ոտքով։ Հիմնական խնդիրն է ոտքով հաղթահարել տեղանքի և լանդշաֆտային խոչընդոտները, դժվարության բարձր կատեգորիաների համար՝ բարդ տեղանքով և կլիմայական պայմաններով տարածքներում:
Դահուկային զբոսաշրջություն՝ տուրիստական ​​երթուղու վրա շարժումն իրականացվում է հիմնականում դահուկներով: Հիմնական խնդիրը դահուկների վրա ձյան և ձյան սառույցի ծածկույթի վրա ռելիեֆային-լանդշաֆտային խոչընդոտների հաղթահարումն է, դժվարության բարձր կատեգորիաների համար՝ կոշտ կլիմայական գոտիներում և լեռնային գոտիներում:
Լեռնային զբոսաշրջություն՝ արշավներ բարձր լեռներում։ Հիմնական խնդիրը լեռնանցքների, գագաթների, լեռնաշղթաների անցումն է։
Ջրային զբոսաշրջությունը ռաֆթինգն է, գետերի վրա ռաֆթինգի միջոցով, սովորաբար լեռնային շրջաններում: Հիմնական խնդիրը գետի հունի ռելիեֆով առաջացած ջրային խոչընդոտների անցումն է և դրա ընթացքի առանձնահատկությունները։
Սպելեոտուրիզմ՝ ճանապարհորդություն ստորգետնյա խոռոչներով (քարանձավներ, քարանձավային համակարգեր, ներառյալ մասամբ ջրով ողողվածները): Հիմնական խնդիրը քարանձավներում հանդիպող կառուցվածքային խոչընդոտների հաղթահարումն է։
Առագաստանավային զբոսաշրջություն՝ ճամփորդություն առագաստով նավերով ծովում կամ մեծ լճերի ջրային տարածքներում: Հիմնական խնդիրն է՝ կատարել նավի նավարկության պլանը ներքին ջրերում և բաց ծովում նավարկության կանոններին համապատասխան։
Տրանսպորտային միջոցների մասին՝ զբոսաշրջության տեսակ, որն ընդգրկում է հեծանվային տուրիզմը, ձիասպորտը և ավտոմոտո տուրիզմը։ Հիմնական խնդիրն է երկար երթուղու վրա ռելիեֆային-լանդշաֆտային խոչընդոտների հաղթահարումը (տարբեր տեղանքով և ծածկույթով ճանապարհներ և արահետներ, մինչև անցանելիության (անցանելիության) եզրին գտնվող ճանապարհներ, զբոսաշրջային, անասունների և կենդանիների միգրացիոն ուղիներ, ճամփորդություններ և անցումներ, լեռնանցքներ, տրավերսներ և այլն: Դժվարին պայմաններում, սովորաբար լեռնային կամ խորդուբորդ տեղանքում, որը դժվար է կլիմայական և տեղագրական առումով: Ստորջրյա զբոսաշրջությունը, չնայած սարքավորումների բարձր արժեքին, գնալով ավելի տարածված է դառնում և նպատակ ունի ուսումնասիրել ստորջրյա աշխարհը, լուսանկարչական որսը, նիզակային ձկնորսությունը, ծովային օրգանիզմների, խեցիների, մարգարիտների հավաքումը:
Համակցված զբոսաշրջություն՝ ճամփորդություններ, որոնք միավորում են զբոսաշրջության տարբեր տեսակների տարրերը:

Սպորտային տուրիզմի տեսակներից առանձնանում է համակցված զբոսաշրջությունը։ Այն ներառում է միաժամանակ շարժման մի քանի տարբեր եղանակներ: Այսպիսով, ճանապարհորդությունը կարող է սկսվել մեքենայով, իսկ հետո իր տեղը զիջել Արարատի լեռներում լեռնային տուրիզմին։

• 1․3՝ Սպորտային տուրիզմը աշխարհում

Սպորտային զբոսաշրջության համաշխարհային շուկայի չափը գնահատվել է 323,420,0 միլիոն դոլար և կանխատեսվում է, որ մինչև 2030 թվականը կհասնի 1,803,704 միլիոն դոլարի՝ գրանցելով CAGR 16,1% 2021-ից մինչև 2030 թվականը:

Սպորտը, ճանապարհորդությունը և զբոսաշրջությունը փոխկապակցված են: Սպորտային զբոսաշրջությունն այժմ լավ կայացած շուկա է զբոսաշրջության ոլորտում, լինեն դա պրոֆեսիոնալ մարզիկներ կամ պաշտոնյաներ, ովքեր մասնակցում են մրցաշարերի և միջոցառումների, կամ երկրպագուները, ովքեր թռչում են երկիր՝ ականատես լինելու համաշխարհային սպորտային լիգային:

Զբոսաշրջության ոլորտը արագորեն ընդլայնվում է. Զբոսաշրջությունը հիանալի միջոց է խուսափելու առօրյա կյանքի միապաղաղությունից: Շատերը կարճ կամ երկար արձակուրդներ են վերցնում կյանքի միապաղաղությունը կոտրելու համար: Այնուամենայնիվ, երբ սերունդը ծերանում է, զբոսաշրջության սահմանումը փոխվում է դեպի հետախուզում: Ավանդական մշակույթը, արժեքները, խոհանոցը, հուշարձանները և ապրելակերպը գրավել են X և Y սերունդների հետաքրքրությունը, քանի որ դրանք զբոսաշրջիկներին տալիս են անմոռանալի և մնայուն փորձառություններ: Երկրները, ինչպիսիք են ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան, Գերմանիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան և Ավստրալիան, հայտնի են սպորտային միջոցառումների համար և գրավում են ինչպես ներքին, այնպես էլ միջազգային այցելուներին ամբողջ աշխարհից: Բացի այդ, շատ զարգացող երկրներ, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Շրի Լանկան և Բրազիլիան, ներդրումներ են կատարում ենթակառուցվածքներում՝ հաճախորդների ավելի մեծ բազա ներգրավելու համար, ինչը ակնկալվում է, որ կխթանի համաշխարհային սպորտային զբոսաշրջության շուկան:

Սպորտի հասանելիությունն ու հանրաճանաչությունն ընդլայնելու համար գոյություն ունեցող վայրերում անցկացվում են նոր մրցաշարեր՝ ավելի շատ հանդիսատես ներգրավելու համար, իսկ գոյություն ունեցող մրցաշարերի համար ստեղծվում են նոր վայրեր՝ ավելի շատ հանդիսատես գրավելու համար: Սպորտային զբոսաշրջիկների թվի աճին զուգահեռ մեծանում է նաև աշխարհի մարզական վայրերում ավելի շատ տարածքի պահանջարկը: Ավելի մեծ հզորությունը մեծացնում է տոմսերի եկամուտը, քանի որ սպորտային վայրերը կարող են ավելի շատ այցելուներ ընդունել: Տոմսերից և սպորտային փաթեթներից եկամուտների ավելացումը կխթանի սպորտային զբոսաշրջության շուկայի աճը: Շատ սպորտային ակումբներ և միջոցառումներ աշխատում են մեծացնել իրենց կարողությունները՝ տեղավորելու սպորտային զբոսաշրջիկներին: Արդյունքում, գոյություն ունեցող վայրերում անցկացվող նոր մրցաշարերը շահութաբեր եկամուտներ կստեղծեն սպորտային զբոսաշրջության շուկայի համար:

Անդրսահմանային ճանապարհորդությունների սահմանափակումները կարող են խոչընդոտել սպորտային զբոսաշրջության ոլորտի աճին։ Խոշոր երկրներին, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Չինաստանը և Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի այլ խիտ բնակեցված երկրներ, կարող են ավելի երկար տևել իրենց բնակչության ամբողջական պատվաստման համար: Սա կարող է հանգեցնել սպորտային զբոսաշրջության շուկայի դանդաղ վերականգնման։ Արդյունքում, տարբեր երկրների կառավարության քաղաքականությունները, որոնք սահմանում են ճամփորդական սահմանափակումներ, կարող են անմիջական ազդեցություն ունենալ սպորտային զբոսաշրջության շուկայի վրա և կարող են խոչընդոտել համաշխարհային սպորտային զբոսաշրջության արդյունաբերության աճին։
Սպորտային զբոսաշրջության համաշխարհային շուկան բաժանված է ըստ ապրանքի, տեսակի, կատեգորիայի և տարածաշրջանի: Արտադրանքի հիման վրա շուկան դասակարգվում է որպես ֆուտբոլ, կրիկետ, ավտոսպորտ, MMA, թենիս և այլն: Ըստ տեսակի, այն բաժանվում է ներքին և միջազգային: Կախված կատեգորիայից, սպորտային զբոսաշրջության շուկան բաժանվում է ակտիվ և պասիվ: Տարածաշրջանի տեսանկյունից սպորտային զբոսաշրջության շուկան վերլուծվում է Հյուսիսային Ամերիկայում, Եվրոպայում, Ասիայում և Խաղաղ օվկիանոսում:

Աշխարհի բնակչության շրջանում ֆուտբոլի հսկայական ժողովրդականության և սիրո պատճառով ֆուտբոլի սեգմենտը 2020 թվականին եկամտի ամենաբարձր աղբյուրն էր՝ ըստ սպորտային զբոսաշրջության շուկայի կանխատեսումների։ Ներքին հատվածը զբաղեցնում է շուկայի մեծ մասնաբաժին: Կառավարության զարգացման քաղաքականությունը, ինչպես նաև խոշոր ներդրումները սպորտային ենթակառուցվածքներում, ինչպիսիք են խաղահրապարակները, մարզադաշտերը և սպորտային ակումբները, մեծապես նպաստել են ներքին հատվածի աճին: Տարբեր երկրներում սպորտային գործունեության և գործունեության աճի շնորհիվ պասիվ հատվածը գրավել է սպորտային զբոսաշրջության շուկայի ամենամեծ բաժինը։ Սպորտային զբոսաշրջության շուկայի միտումների համաձայն, ակնկալվում է, որ Եվրոպան կգերիշխի տարածաշրջանի շուկայում։ Եվրոպայի բոլոր խոշոր ֆուտբոլային երկրների և ակումբների առկայությամբ Եվրոպան դարձել է ֆուտբոլային ինդուստրիայի անբաժանելի մասը:

• 1.4՝ Ֆուտբոլային տուրիզմ 

Ֆուտբոլային տուրիզմ  

Ֆուտբոլային տուրիզմը կոչվում է իրենց թիմի ֆուտբոլային երկրպագուների կողմից ուղեկցություն ոչ միայն մեկ երկրում, այլև արտերկրում: Ֆուտբոլային տուրիզմի երևույթը հատկապես դրսևորվում է եվրոպական կամ համաշխարհային մասշտաբի խոշոր ֆուտբոլային մրցումների ժամանակ։  

Այսօր ֆուտբոլային տուրիզմը տարածված է և շատ լայնորեն զարգանում է համաշխարհային շուկայում։ Այս միտումն առաջին հերթին կապված է բնակչության շրջանում այս մարզաձեւի մասսայականացման եւ տարբեր չափերի առաջնությունների անցկացման հետ, ինչը հանգեցնում է զբոսաշրջիկների թվի ավելացմանը։ Ուստի զբոսաշրջային ձեռնարկությունները պետք է ուշադրություն դարձնեն այս տեսակի տուրերի ստեղծմանն ու խթանմանը։ Զբոսաշրջության տեսության մեջ ֆուտբոլային տուրիզմը վերաբերում է սպորտային զբոսաշրջությանը:  

Սպորտային զբոսաշրջությունը շատ տարածված է զբոսաշրջության շուկայում։ Այս շրջագայությունների հիմնական նպատակն է զբոսաշրջիկներին հնարավորություն տալ զբաղվելու իրենց ընտրած սպորտով: Սպորտային զբոսաշրջությունը պահանջում է անհրաժեշտ բազա՝ մի շարք սարքավորումներ, հատուկ ուղիներ, վերելակներ, մարզահրապարակներ, հարմարություններ: Սպորտային շրջագայությունների հիմնական պահանջներից մեկը հանգստացողների անվտանգության ապահովումն է։  

Սպորտային տուրերը, կախված ճանապարհորդության նպատակից, բաժանվում են երկու տեսակի՝ ակտիվ և պասիվ: Առաջին դեպքում հիմքում ընկած է սպորտի ինչ-որ տեսակի զբաղմունքը, երկրորդ դեպքում՝ սպորտի նկատմամբ հետաքրքրությունը, օրինակ՝ մրցումների հաճախելը։ Ուստի ֆուտբոլային տուրիզմը վերաբերում է պասիվ սպորտային տուրիզմին։  

Ֆուտբոլային տուրիզմ տերմինը կիրառվում է այն ֆուտբոլասերների նկատմամբ, ովքեր անդամ են տարբեր ֆան-ակումբների և հաճախում են ֆուտբոլային հանդիպումներ ոչ միայն երկրի ներսում, այլև արտասահմանում: Զբոսաշրջության այս տեսակը հատկապես ընդգծված է ֆուտբոլի Եվրոպայի և աշխարհի առաջնություններում։  

Ֆուտբոլային տուրիզմի զարգացման վրա ազդում են հետևյալ գործոնները.  

1. Սոցիալական ասպեկտ` երկրպագուների ցանկությունն ու ձգտումը՝ ներկա գտնվել ազգային, եվրոպական և համաշխարհային մասշտաբի տարբեր ֆուտբոլային հանդիպումներին:  

2. Կազմակերպչական ասպեկտ. Զբոսաշրջային ֆիրման-կազմակերպիչները, հաշվի առնելով համաշխարհային ժամանակակից միտումները, զարգացնում են ֆուտբոլային տուրեր։ Նման շրջագայության կազմակերպումը ներառում է խաղերի տոմսերի գնում, հյուրանոցների ամրագրում (հիմնականում հյուրանոցի գտնվելու վայրը միջոցառման անցկացման վայրին մոտ) և էքսկուրսիաների տրամադրում:  

Էքսկուրսիաների կազմակերպման գործում կարևոր դեր է խաղում ֆուտբոլի թանգարաններ այցելելը։ Ամենահայտնի և մասշտաբայինն են, օրինակ, «Ռեալ Մադրիդ» ՖԱ «Սանտյագո Բեռնաբեու» մարզադաշտը (Մադրիդ, Իսպանիա)՝ Եվրոպայի երրորդ ամենամեծ մարզադաշտը: 2007 թվականից ՈՒԵՖԱ-ն մարզադաշտին շնորհում է հինգ աստղ, ինչը թույլ է տալիս այն համարել էլիտար սպորտային ասպարեզ։ Արենա «Ռեալը» արևելյան տրիբունաի կառուցումից հետո կարող է տեղավորել 80354 մարդ։  

3. Տնտեսական ասպեկտ. Ֆուտբոլային զբոսաշրջությունը զգալի եկամուտ է բերում այս մարզաձևում տարբեր առաջնություններ անցկացնող քաղաքներին և երկրներին։ Այս միտումը կարելի է դիտարկել Մեծ Բրիտանիայի քիչ հայտնի գավառական քաղաքի՝ Մանչեսթերի օրինակով։ Քաղաքը մեծ եկամուտներ ունի ֆուտբոլային զբոսաշրջությունից, հատկապես այն տարիներին, երբ այստեղ անցկացվում են խոշորագույն մարզական ֆորումների (Եվրոպա լիգայի եզրափակիչներ, Չեմպիոնների լիգա) եզրափակիչները, որոնց շքեղ հանդիպումներն անցկացվում են երկու հայտնի մարզադաշտերում։ քաղաք, որը պատկանում է «Մանչեսթեր Յունայթեդ» և «Մանչեսթեր Սիթի» ակումբներին։ Այս պահին քաղաքի հյուրանոցներն ու պանդոկներն ամբողջությամբ լցված են, սակայն ֆուտբոլասերները համալրում են քաղաքի բյուջեն՝ գնելով ֆուտբոլային թիմերի տարբեր պարագաներ, ինչպես նաև այցելելով առևտրի կենտրոններ և ժամանցի վայրեր։  

4. Մարքեթինգային ասպեկտ. Ֆուտբոլի զարգացումը, ֆուտբոլային թիմերի մասնակցությունը և երկրում տարբեր եվրոպական ու համաշխարհային հանդիպումների անցկացումը, ֆուտբոլի եզակի թանգարանների ստեղծումը հանգեցնում է երկրի դրական իմիջի դիրքավորմանը և դրական ազդեցություն է ունենում երկրի զարգացման վրա։ Ոչ միայն ֆուտբոլը, այլ նաև տուրիզմի այլ տեսակներ։ Ամենից հաճախ ֆուտբոլային շրջագայություններ են կազմակերպվում դեպի երկրներ, որոնք համաշխարհային ֆուտբոլի համբավ ունեն։ Դրանց թվում են Անգլիան, Գերմանիան, Բրազիլիան, Ֆրանսիան, Իսպանիան և Իտալիան:  

Սակայն իսկական երկրպագուներին ու ֆուտբոլասերներին անհրաժեշտ է մարզել, որպեսզի նրանք համարժեք կերպով ներկայացնեն իրենց երկիրը այլ երկրներում։ Դրա համար գործում են հատուկ մարզական ճամբարներ, որոնք թույլ են տալիս լուծել երիտասարդների ինտելեկտուալ և ֆիզիկական զարգացման խնդիրները։  

Նման ճամբարները կարող են ունենալ նաև միջազգային բնույթ, այնուհետև երիտասարդները բացառիկ հնարավորություն ունեն հանդիպելու այլ երկրների իրենց հասակակիցներին և լրացուցիչ լեզվական պրակտիկա ստանալու։ Նման պատանեկան մարզական ճամբարներից դուրս են գալիս լավ պատրաստված ու կուլտուրական ֆուտբոլային զբոսաշրջիկներ, ովքեր համարժեք կերպով ներկայացնում են երկիրը տարբեր միջազգային ֆուտբոլային մրցաշարերում։ Իսկ դա նպաստում է դրսում երկրի դրական իմիջի ամրապնդմանը։  

Գլուխ 2՝  Սպորտային տուրիզմը Հայաստանում

• 2.1՝   Սպորտային տուրիզմը, սպորտային տարբեր տեսակներն և ամենահայտնի վայրերը Հայաստանում

Մարդկանց մեծ մասը Հայաստանը ճանաչում է որպես հարուստ պատմություն և մշակույթ ունեցող երկիր։ Իր աշխարհագրական և կլիմայական պայմանների, ինչպես նաև լեռնային յուրահատուկ լանդշաֆտների շնորհիվ Հայաստանը շատ բարենպաստ երկիր է սպորտային տուրիզմի զարգացման համար։ Այստեղ ամեն ինչ կա՝ լեռներ, լճեր, անտառներ, գետեր, կիրճեր՝ մի խոսքով այն ամենը, ինչ կարող է գրավել արկածների սիրահարներին։ Ամեն տարի երկիր այցելում են զբոսաշրջիկներ, ովքեր ցանկանում են կտրվել առօրյայից և ընկղմվել բոլորովին նոր և անմոռանալի փորձառությունների մեջ: Հայաստանում լավ զարգացած են պարապլաներային սպորտը, լեռնագնացությունը, դահուկավազքը, սնոուբորդը, ժայռամագլցումը, արշավը և մի քանիսը: Իսկ 2011 թվականին աշխարհահռչակ National Geographic Traveler ամսագրի միջազգային քվեարկությունից հետո Հայաստանը հայտնվել է էքստրեմալ զբոսաշրջության լավագույն երկրների եռյակում։

Արշավային և լեռնային տուրեր Հայաստանում  

Լեռների ու ժայռերի առատության պատճառով Հայաստանում վերջին տարիներին էքստրեմալ տուրիզմը մեծ թափ է հավաքում։ Թեքինգի երթուղիները բաժանված են տարբեր մակարդակների դժվարության: Կիրճերը կազմում են լաբիրինթոսների տարօրինակ շղթա, իսկ բազմաթիվ անտառային տարածքները տալիս են անսպասելի բացահայտումներ: Կան պարզ մեկօրյա երթուղիներ, որոնք հարմար են ցանկացած տարիքային կատեգորիայի համար։ Կան ավելի բարդ էքստրեմալ շրջագայություններ, որոնք նախատեսված են պատրաստված հանդիսատեսի համար:  

Սպորտային զբոսաշջությունը, սպորտային տարբեր տեսակներն և ամենահայտնի վայրերը Հայաստանում  

Արագած. Լեռնագնացությունը և ժայռամագլցումը շատ տարածված են ճանապարհորդների շրջանում: Ամենադժվար ճանապարհը վերելքն է դեպի Արագած՝ Հայաստանի ամենաբարձր կետը։ Լեռը գտնվում է Արագածոտնի մարզում, որն իր գեղատեսիլ բնության շնորհիվ ժողովրդականորեն կոչվում է «Հայկական այգի»։  

Լեռը թիրախ է ակտիվ ճանապարհորդների համար, և դա հասկանալի է. Արագածը բազմաթիվ տիտղոսներ ունի՝ և՛ Հայաստանի ամենաբարձր լեռն է, և՛ Անդրկովկասի ամենաբարձր լեռը։ Հետաքրքիր է, որ Արագածը հանգած հրաբուխ է, որն այժմ ունի 4 գագաթ։ Դրանցից ամենաբարձրը՝ հյուսիսայինը, բարձրանում է ծովի մակարդակից 4090 մ բարձրության վրա, իսկ գագաթներից ամենացածրը՝ հարավայինը՝ 3879 մ բարձրությամբ, ամենահաճախ այցելվողն է՝ ելքի համար մատչելի տեղանքով։   

Գառնի. Մայրաքաղաքից 28 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող այս հայկական գյուղ, մարդիկ հաճախ են գալիս՝ տեսնելու համանուն հեթանոսական տաճարը։ Մոտակայքում գտնվող Գառնու կիրճը գրավում է լեռնագնացության և ժայռամագլցման սիրահարներին: Դուք կարող եք համատեղել թեթև արշավը և պատմական տեսարժան վայրերի արշավը: 

Տեղանքը գտնվում է Երևանից 23 կմ հեռավորության վրա և կրում է «Քարերի սիմֆոնիա» հետաքրքիր անվանումը։ Մագլցման լանջերն իրենք ունեն զարմանալի ձև, ընդհանուր առմամբ արտաքնապես օրգան հիշեցնող։ Ժամանող լեռնագնացին հայացքին երևում են բազալտե ժայռերը, որոնցից յուրաքանչյուրը մինչև 100 մետր բարձրությամբ ուղիղի ձև ունի։ Ժայռերի անսովոր ձևը ձևավորվում է հրաբխային լավայի հանկարծակի պնդացման և բյուրեղացման արդյունքում, ուստի տեղանքը հետաքրքիր է նաև որպես բնական-երկրաբանական օբյեկտ։  

Ձիավարություն  

Ձիասպորտի սիրահարները նույնպես անմասն չեն մնա՝ Հայաստանում տարածված է ձիասպորտը, որը լինելով բնության գրկում ծանոթացնում են տեսարժան վայրերի հետ։   

Զբոսաշրջիկները հաճախ ընտրում են մի քանի ժամ տևողությամբ կարճ ձիարշավներ: Իսկ ինչ-որ մեկը նախընտրում է մի քանի օրով ճանապարհորդել՝ այցելելով դժվարամատչելի վայրեր։ Այս տարբերակը զբոսաշրջիկներին թույլ է տալիս տեսնել այնպիսի տեսարժան վայրեր, որոնք հաճախ հայտնի են միայն տեղի բնակիչներին։ Անպայման ծրագրեք ձիավարություն, նույնիսկ եթե Հայաստանում ակտիվ և էքստրեմալ տուրիզմը ձեր նպատակը չի եղել: Սա կօգնի ձեզ ժամանակ անցկացնել առավելագույն օգուտով:  

Դուք կարող եք ձիավարություն կատարել Ապագա էկո հանգստավայրում, Արմագան լեռան ստորոտում, Վայոց ձորի գեղատեսիլ մարզում և այլ վայրերում։  

Ջրային սպորտաձև  

   Ալպիական Սևանա լիճը մեծ ժողովրդականություն է վայելում ակտիվ հանգստի սիրահարների շրջանում: Այստեղ կարող եք լողալ, զբաղվել ամառային լողափնյա սպորտաձևերով, վինդսերֆինգով և ալպյան սուզմամբ:  

Սևանը կոչվում է «Հայկական ծով»։ Լճի յուրահատուկ դիրքը նրան տվել է մեկ այլ ռոմանտիկ անուն՝ մարգարիտ լեռների ամանի մեջ: Արդեն անունով կարող եք պատկերացնել, թե ինչ գեղեցիկ բնապատկերներ կհիացնեն զբոսաշրջիկներին: Սևանա լճի օդը, ջրի մաքրությունը, այնտեղի հանգիստը, և բնությունը նպաստում է տուրիզմին, առողջարաններին և այլն։   

Լիճը գտնվում է Երևանից 60 կիլոմետր հեռավորության վրա և դարձել է քաղաքացիների սիրելի հանգստի վայրը։ Ամեն ճաշակի համար կա զվարճանքի հիանալի ենթակառուցվածք՝ սպորտային դաշտերից մինչև ջրային պարկեր: Իսկ եթե նավակ եք վարձում, կարող եք հասնել Նորադուս և Արդանիշ թերակղզիներ՝ հիանալու հազվագյուտ ջրային թռչուններով: Կամ Նորադուզ գյուղը, որը հայտնի է նրբագեղ փորագրություններով պահպանված 900 խաչքարերով։  

Պարապլաներային սպորտ  

   Պարապլաներային սպորտը։ Առաջին պարապլաներիստները Հայաստանում հայտնվեցին 1996 թվականին, իսկ արդեն 2008 թվականին այստեղ ստեղծվեց պարապլաներային սպորտի ֆեդերացիան, որը մինչ օրս կազմակերպում է պարապլաներային սպորտի դասընթացներ։ Պարապլաներային սպորտը շատ տարածված է ամառվա երկրորդ կեսից մինչև աշնան կեսերը։  

Հայաստանում պարապլանիստների համար ամենապահանջված վայրերը Ապարանի և Հատիսի լեռնային տարածքներն են։ Ոչ պակաս գեղեցիկ են թռիչքները Սևանա լճի լեռնաշղթաներից, Բուժականի և Դիլիջանի շրջակայքում։  

Տանդեմ պարապլաներները հարմար են սկսնակների համար, ովքեր նույնպես ցանկանում են վայելել թռիչքը: Դրանք նախատեսված են երկու անձի համար՝ ուղևորի և օդաչուի։ Համապատասխան ֆիզիկական պատրաստվածության կարիք չեք ունենա, քանի որ փորձառու հրահանգիչը կկառավարի տանդեմ պարապլանով, և ձեզ մնում է միայն բարձրությունից վայելել Հայկական լեռների գեղեցկությունը։  

Ալպինիզմ և ժայռամագլցում

Ալպինիզմը և ժայռամագլցումը բացօթյա գործունեության առանձնահատուկ տեսակ է, որը նախընտրում են էքստրեմալ սպորտի իսկական սիրահարները։ Հայաստանը լեռնային երկիր է, որն առաջարկում է լայն ընտրություն այս սպորտաձևի սիրահարների համար:

Ամենահայտնի երթուղիներից է Արագած լեռը բարձրանալը, որը երկրի ամենաբարձր կետն է։ Այն գտնվում է Արագածոտնի մարզում, որը երբեմն անվանում են «Հայկական այգի»։ Այս անունը տարածաշրջանին տրվել է իր հիասքանչ բնության շնորհիվ՝ լեռնագագաթներ՝ շրջապատված փարթամ ալպիական բուսականությամբ: Սար հասնելը դժվար չէ. կարող եք տաքսի նստել կամ երթուղային տաքսիով, որը գնում է Ապարան քաղաք: Լեռը չորս գագաթ ունի. Ամենացածրն ու ամենահեշտ բարձրանալը հարավային գագաթն է (3879 մ): Մագլցումը սովորաբար սկսվում է Քարի լճից, և դա կտևի մոտ երեքուկես ժամ: Ամենաբարձրը լեռան հյուսիսային գագաթն է (4090 մ)։ Այն հաճախ չի բարձրանում, քանի որ այն մեծ նախապատրաստություն է պահանջում։ Ճանապարհը սկսվում է Արագած գյուղից և ձեզ կտանի առնվազն մեկ օր։

Մեկ այլ վայր, որը դժվար թե անտարբեր թողնի էքստրեմալ սպորտի սիրահարներին, Նորավանքի կիրճն է։ Կիրճը գտնվում է Երևանից 80 կմ հարավ-արևելք հեռավորության վրա։ Այս վայրն ունի ժայռամագլցման մեծ ներուժ: Այստեղ դուք կտեսնեք զառիթափ կրաքարային ժայռեր, իսկ պատկերն ամբողջացնում են շրջապատող փարթամ բուսականությունը և գեղատեսիլ գետը: Միակ բանը, որից պետք է զգուշանալ, այստեղ բնակվող օձերն ու կարիճներն են։

Մեկ այլ հետաքրքիր վայր Գառնու կիրճն է, որը գտնվում է Երևանից մոտ 30 կմ հեռավորության վրա։ Կիրճը շրջանակված է բազալտե քարերից կազմված ժայռոտ պատերով։ Մոտ 3 ճանապարհ տանում է դեպի կիրճ, և ցանկացած տեղացի բնակիչ կկարողանա ձեզ ճանապարհ ցույց տալ։

Մի քանի տարի առաջ Հայաստանում տեղի ունեցավ ժայռամագլցման II միջազգային փառատոնը, որին մասնակցում էին լեռնագնացներ աշխարհի 10 երկրներից։ Փառատոնը մեկնարկել է Նորավանքում, և մասնակիցների թվում միայն 7-ն են եղել տեղի հայերը, իսկ մնացածը եկել են Եվրոպայից, Չինաստանից և Կորեայից։

Թեքինգ և արշավներ

Թեքինգը Հայաստանում նույնպես տարածված է, քանի որ երկիրն ունի զարմանալի լանդշաֆտներ, բազմազան բուսական և կենդանական աշխարհ, ինչպես նաև կլիմայական տարբեր գոտիներ: Այստեղ կան բազմաթիվ արշավային ուղիներ, բոլորն էլ անցնում են լեռնային վայրերով և լի են պատմամշակութային տարբեր հուշարձաններով։ Նշեմ ամենատարածված և սիրված երթուղիները.

Դիլիջան — Պարզ լիճ — Գոշ գյուղ — Գոշավանք

Այս երթուղին հնարավորություն կտա վայելել գեղատեսիլ բնությունն ու անտառները, ինչպես նաև ծանոթանալ հնագույն տեսարժան վայրերին։ Երևանից Դիլիջան հասնելու համար կպահանջվի մոտ մեկուկես ժամ (96 կմ): Այս գողտրիկ գեղատեսիլ առողջարանային քաղաքը ոչ մեկին անտարբեր չի թողնի՝ շնորհիվ իր հարուստ գեղեցկության և մաքուր բուժիչ օդի: Քայլարշավը սովորաբար սկսվում է Պարզ լճից։ Այն գտնվում է քաղաքից դուրս և մտնում է Դիլիջան արգելոցի կազմի մեջ։ Պարզ լիճը շատ գեղեցիկ է, այն ամբողջությամբ շրջապատված է հսկայական ծառերով, որոնք թեքվում և արտացոլվում են մաքուր ջրի մեջ։ Դրանից հեռանում է անտառներով ու մարգագետիններով տանող ճանապարհը։ Հենց այս ճանապարհով է սկսվում արշավը: Այն ձեզ կտանի դեպի Գոշ գյուղ, որտեղից արդեն տեսանելի կլինի 7-րդ դարում կառուցված Գոշավանքի վեհաշուք վանքը։

Սեւաբերդ գյուղ — Ակնա լիճ — Աժդահակ — Սևաբերդ գյուղ

Աժդահակ լեռը Հայաստանի երրորդ ամենամեծ լեռն է (3597 մ): Ճանապարհորդները, բարձրանալով նրա գագաթին, կկարողանան տեսնել անհավանական գեղեցկությամբ փոքրիկ լիճը։ Այն ձևավորվում է լեռան հալված ջրից և այնքան պարզ է, որ կարելի է տեսնել հատակը: Այս երթուղին սկսվում է Սևաբերդ գյուղից (Երևանից 35 կմ), այնուհետև արահետը տանում է դեպի Ակնա լիճ։ Այստեղ զբոսաշրջիկները սովորաբար կանգ են առնում հանգստի համար, կարելի է նաև վրաններ տեղադրել։ Այնուհետև ճանապարհը տանում է դեպի գագաթ, որտեղից բացվում է Արարատի և Արագածի հիասքանչ տեսարան։

Թեքինգի բոլոր սիրահարներին խորհուրդ ենք տալիս նաև ծանոթանալ մեր Թեքինգ տուրերին Հայաստանում։ Իսկ մեր արշավը Հայաստանում թույլ կտա զբոսնել երկրի ամենագեղեցիկ անկյունները:

Հայաստանում զարգանում են նաև էքստրեմալ տուրիզմի շատ այլ ոլորտներ։ Օրինակ՝ կան նաև մոտո տուրեր, ջիպ տուրեր և հեծանվային տուրեր։

• 2.2՝ Ձմեռային տուրիզմը Հայաստանում

Ձմեռային տուրիզմը Հայաստանում  

Հայաստան այցելելու համար ամենացանկալի եղանակներից մեկը ձմեռն է, և այդ պատճառով ձմեռային տուրերը մեծ պահանջարկ են վայելում Հայաստանում: Ձյունածածկ լեռները և բնությունը, ձմեռային սպորտաձևերի համար առկա պայմանները հենց այն հիմնական պատճառներն են, որ շատերը տուր փաթեթ ընտրելիս նախապատվությունը տալիս են հենց ձմեռային ամիսներին:   

Հայաստանի լեռնային լանդշաֆտը մշտապես հետաքրքրել է ալպինիստներին։ Այստեղ զարգանում են ալպինիզմի բոլոր տարատեսակները՝ լեռնագագաթների հաղթահարում, ժայռամագլցում, էկոտուրիզմ։ Հայաստանի լեռնային որոշ առողջարաններում, մասնավորապես՝ Ծաղկաձորում, անցկացվում է ձմեռային հանգիստ։ Դա արտահայտվում է լեռնադահուկային սպորտի կազմակերպմամբ, ինչպես նաև՝ սնոուբորդի և այլ տարատեսակներով։ Լեռնային էքստրեմալ այս մարզատեսակները առավել հին են էքստրեմալ զբոսաշրջության մեջ։ Դեռ խորհրդային իշխանության տարիներին Ծաղկաձորում ու Ջերմուկում կառուցվել են ճոպանուղիներ՝ լեռնային էքստրեմալ տուրիզմի համար։  

Դահուկավազքի զարգացման համար համապատասխան են Աշոցքը, Ամասիան և ընդհանուր առմամբ Շիրակի մարզի այդ հատվածը, սակայն դեռեւս միայն Աշոցքն ունի դահուկավազքի կենտրոն: Դահուկավազքի սիրահարների համար այժմ Կրաշենում վերանորոգվում է փոքրիկ բազա, սակայն այն չունի գիշերակացի ծառայություն:  
Ձմեռային տուրիզմի զարգացման մեծ պոտենցիալ ունի Արագածոտնի մարզը՝ հատկապես Արագած լեռան հյուսիսային փեշերին գտնվող Եղիպատրուշ գյուղը, որտեղ, ցավոք, չկան համապատասխան ենթակառուցվածքներ:  

Դահուկային սպորտ  

Վերջին շրջանում Հայաստանը գրավում է ավելի ու ավելի շատ դահուկասերների։ Այստեղ կան երեք լեռնադահուկային հանգստավայրեր՝ Ծաղկաձոր (Երևանից 60 կմ), Ջերմուկ (Երևանից 180 կմ) և Սևան (Երևանից 60 կմ):

Ծաղկաձոր առողջարանային քաղաքը համարվում է լավագույններից մեկը խորհրդային ժամանակներից՝ շնորհիվ իր կլիմայի և բնական պայմանների։ Դեռ 1968 թվականին այստեղ կառուցվել է ԽՍՀՄ գլխավոր մարզաբազան, որտեղ մարզվելու համար հավաքվում էին աշխարհահռչակ մարզիկներ։ Առողջարանն այժմ արդիականացվում է։ Այն ունի բոլոր անհրաժեշտ ենթակառուցվածքները և լավ պատրաստված արահետները դահուկներով սահելու համար։ Այստեղ կառուցվել են տարբեր հյուրանոցներ և քոթեջներ, որոնք համապատասխանում են լավ չափանիշներին։ Թեղենիս լեռան լանջին կառուցվել է ժամանակակից և անվտանգ տեխնիկայով հագեցած 4 աստիճանանոց բազկաթոռ։ Ճանապարհը սպասարկում է 600-ից 1200 մարդու։ Ծաղկաձորն ունի մեկ տասնյակից ավելի լեռնադահուկային լանջեր, որոնց ընդհանուր երկարությունը կազմում է մոտ 7200 մ, լեռան միջին մասում սկսնակները դահուկ են անում, քանի որ լանջերը հանգիստ են, իսկ լեռան վերին մասում զառիթափ լանջեր՝ կտրուկ անկումով։ Արձրության վրա՝ 350 մ Եթե բարձրանաք լեռնադահուկային սպորտի ամենաբարձր կետը (2819 մ), ապա հիանալի տեսարան կունենաք դեպի Արարատ լեռը՝ Հայաստանի խորհրդանիշը։ Սարքավորումները կարելի է վարձակալել լեռան ստորոտում, դահուկների հավաքածուն կարժենա 5000 դրամ (10,4 դոլար), իսկ ճոպանուղին 1500 դրամ (3 դոլար): Դահուկների սեզոնն այստեղ սկսվում է դեկտեմբերին և ավարտվում մարտի սկզբին։

Մեկ այլ քաղաք, որն առաջարկում է դահուկներ և սնոուբորդ վարել, Ջերմուկն է: Ութ տարի առաջ այստեղ տեղադրվել է երկտեղանոց ճոպանուղի։ Այստեղ կա ընդամենը երկու արահետ՝ մեկը սկսնակների համար (1400 մ), մյուսը՝ փորձառու մարզիկների համար (1300 մ): Ճոպանուղու տոմսն արժե ընդամենը 1000 դրամ (2 դոլար), իսկ սպորտային սարքավորումները կարող եք վարձակալել 6000 դրամով (12,5 դոլար) (դահուկների հանդերձանք) և 10000 դրամով (20,8 դոլար) (սնոուբորդի հավաքածու):

• 2.3՝ Սպորտային տուրիզմի զարգացումը Հայաստանում

Սպորտը միշտ հասարակության կարևոր բաղադրիչ է եղել, բայց սպորտային զբոսաշրջությունը ողջ աշխարհի համար պահանջարկ դառնալուց հետո վերածվեց նաև տնտեսության կարևոր մասի: Հետևաբար մարզական միջոցառումների ծախսերը, շահույթը և դրանք իրականացնող համայնքների վրա տնտեսական ազդեցությունը գնահատելու համար ողջ աշխարհում ստեղծվում են քաղաքականություն մշակող անձանց հատուկ խմբեր և նրանց աջակցող պաշտոնյաներ: Բազմաթիվ երկրների արդեն իսկ ապացուցված տնտեսական շահույթի և ազդեցության վրա հիմնվելով՝ ողջ աշխարհում կառավարությունները սկսել են հնարավորին չափով աջակցել և ներդրումներ կատարել իրենց երկրներում մարզական միջոցառումների զարգացման գործում: 

Սպորտային զբոսաշրջությունը կազմում է համաշխարհային զբոսաշրջության            5-10 %-ը՝ մոտավորապես 25-50 միլիարդ դոլար հաշվարկված գումարով (DEAT & SA Tourism 2005): Որոշ երկրներում սպորտը կարող է կազմել ընդհանուր առմամբ ողջ զբոսաշրջության 25 %-ը: Անքակտելիորեն կապ ունենալով մյուս ենթակառուցվածքների հետ և ուղղակիորեն նպաստելով ՀՆԱ-ի աճին՝ զբոսաշրջությունը ցանկացած երկրի տնտեսության մեջ էական դեր ունեցող արդյունաբերական ոլորտ է: Ըստ զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպության հրապարակած տվյալների՝ 2016 թվականին զբոսաշրջությունը արդեն իսկ կազմում էր համաշխարհային ՀՆԱ-ի 5 %-ը: Բազմաթիվ երկրների տնտեսություններ գնալով ավելի ու ավելի շատ են հենվում սպորտային զբոսաշրջիկների այցելությունների վրա: 

Սպորտային զբոսաշրջիկները, որպես կանոն, ոգևորվող են, շատ ծախսող և սիրում են մարզական նորարարություններ: Միջոցառումը հյուրընկալող վայրի ուղղակի շահույթը տեղում ծախսված դրամական միջոցներն են, անուղղակի շահույթ կարող է դառնալ տուրիստական այցելությունների աճող և տարիներ շարունակ պահպանվող քանակը:

Սպորտային զբոսաշրջությունը միջոց է միանգամից մի քանի բանի հասնելու համար, ինչպես, օրինակ, գումար աշխատել, ստեղծել հազարավոր նոր աշխատատեղեր և նույնիսկ օգնել փոխելու մշակութային ընկալումները:

Սպորտային զբոսաշրջությանը նվիրված գրականությունը և տնտեսական ուսումնասիրությունները հիմնվում են հիմնականում ամենամեծ մարզական միջոցառումների վրա, ինչպես, օրինակ, աշխարհի առաջնությունները կամ օլիմպիական խաղերը։ Առավել փոքրամասշտաբ մարզական միջոցառումների տնտեսական և սոցիալական հաջողությունը չի կարող հաշվի չառնվել, քանի որ ամեն տարի սպորտի հազարավոր սիրահարներ ճանապարհորդում են ողջ աշխարհով մեկ՝ իրենց սիրելի մարզաձևերի առաջնությունները դիտելու համար։ Թեև սա կարող է ավելի ցածր մակարդակում լինել տնտեսական կարևորության տեսանկյունից, մասնավորապես այն դեպքում, երբ ժամանակ առ ժամանակ առավել մեծ հավաքներ են լինում կոնկրետ միջոցառման շրջանակներում, սակայն հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ փոքր խմբերը չեն ենթադրում հավելյալ ենթակառուցվածքների ստեղծում և ներդրումներ, կարող ենք նշել, որ դրանք կարելի է դիտարկել որպես մեծ շահույթ տվյալ համայնքի համար։ Ավելին, դրանք հիանալի առիթ են դառնում շուկայի զարգացման համար։

Աճող սպորտային ակտիվություն է նաև այն, երբ սպորտային բաղադրիչ են պարունակում նաև ամենասովորական ընտանեկան արձակուրդները։ Մի շարք երկրներ, օրինակ, կենտրոնացել են զբոսաշրջային այնպիսի ուղղությունների վրա, ինչպիսիք են ջրային մարզաձևերը, հեծանվավազքը, ալպինիզմը և արկածային մարզաձևերը։

1) Խոշոր մարզական միջոցառումներ հյուրընկալելը նպաստում է տնտեսական լայնածավալ գործունեությանը և  նոր աշխատատեղեր է ստեղծում երկրում։ Սկզբնապես այն կարող է սկսվել մարզական կենտրոնների և հարմարությունների կառուցումից, այնուհետև արդեն կազմակերպիչների և հյուրընկալող աշխատակազմ աշխատանքի ընդունելուց։

2) Որևէ միջոցառման վերջնական հասույթը կարող է դիտարկվել որպես կազմակերպման, գովազդման և իրականացման արդյունք։ Մեծագույն մարզական միջոցառումների շահույթը հսկայական է և կարող է չափվել՝ հաշվի առնելով որոշ հիմնական փոփոխականներ, որոնք տվյալ սերնդին են պատկանում։ Որպես օրինակ կարող ենք բերել հեռարձակման իրավունքները, համաշխարհային և տեղական հովանավորչությունը, տոմսերը և արտոնագրերը։

Սպորտային զբոսաշրջությունը բազմաթիվ ուղղակի և անուղղակի տնտեսական օգուտներ է ենթադրում, որոնցից նշենք ամենակարևորները.

Ավելացնում է տնտեսական ակտիվությունը հյուրանոցային, ռեստորանային, զվարճանքի, տրանսպորտի և առհասարակ սպասարկման ոլորտում։

Տվյալ իրադարձության գովազդը թույլ է տալիս այն հյուրընկալող քաղաքին կամ երկրին ընդհանուր առմամբ ավելացնել զբոսաշրջության ծավալները։

Հայաստանի Հանրապետության տարբերակվածությունը՝ աշխարհագրական, պատմական, եղանակային և կենսական ռեսուրսների առումով, էթնիկ և արդի զբոսաշրջային մակարդակները, տարբեր համադրությունների հնարավորությունները հիանալի հարթակ են զանազան մարզական միջոցառումների կազմակերպման համար։ Հայաստանն ապացուցել է խոշոր միջոցառումներ կազմակերպելու իր կարողությունը նաև կառավարական աջակցության շնորհիվ։ Թեև Հայաստանում արդեն իսկ իրականացվել են մի շարք խոշոր մարզական միջոցառումներ, մենք ամեն դեպքում կարիք ունենք ակտիվ ռազմավարության և հետագա առավել ընդգրկուն մարզական միջոցառումներ հյուրընկալելու։

  Հայաստանում սպորտային զբոսաշրջության զարգացման ներկայիս վիճակը և հեռանկարները

Հայաստանում սպորտային զբոսաշրջության զարգացման երաշխիք են երկրի աշխարհագրական դիրքը և բնական հարստությունները: Հայաստանում սպորտային զբոսաշրջությունը ներառում է ոչ միայն մարզական բաղադրիչներ, այլև հենց ճանապարհորդության սիրահարների համար կենսաձև ու յուրատեսակ հոգևոր ոլորտ:

Սպորտային զբոսաշրջության էքստրեմալ, արկածախնդրային և այլ՝ նոր ուղղությունների զարգացումը, երկրի կադրային, առկա պատմամշակութային, բնական-ռեկրեացիոն (հանգստի) ռեսուրսների կիրառմամբ համակցված զբոսաշրջության տարբեր ձևերի անցկացումը պայմաններ է ստեղծում ոչ միայն սպորտային զբոսաշրջությամբ Հայաստանի բնակչության ակտիվ զբաղվելու համար, այլև խթանող գործոն է՝ զարգացնելու միջազգային և արտասահմանյան զբոսաշրջությունը, նպաստում է Հայաստանի զբոսաշրջության ընդհանուր զարգացմանը (որպես տնտեսության բարձր շահավետ  բնագավառ) և համաշխարհային զբոսաշրջության շուկա մուտք գործելուն: 

Սպորտային զբոսաշրջության հետագա դինամիկ զարգացման բազային պայմաններից է համարվում արդյունավետ ազգային մոդելի ստեղծումը՝ որպես բարձր նվաճումների սպորտ, որը կարող է նպաստել զբոսաշրջիկների մարզական վարպետության աճին:  

Սպորտային զբոսաշրջությամբ զբաղվելու հիմնական դրդապատճառը ռելիեֆի տարաբնույթ բնական խոչընդոտների հաղթահարման համար կարողությունների և հմտությունների, գիտելիքների մակարդակի բարձրացումն է: Սպորտային զբոսաշրջությամբ զբաղվելու հիմնական արդյունքը մարզական կատարելագործումն է, որը ներառում է բնական պայմաններում մարդու ֆիզիկական և հոգևոր կատարելագործումը, առողջարարական, գեղագիտական և բարոյակամային դաստիարակությունը, պատմության, տեղաբնակների սովորույթների և մշակույթի  իմացությունը, բնության հանդեպ հոգատար վերաբերմունքը և ազգային ավանդույթների նկատմամբ հարգանքը: 

Վերջին տարիներին Հայաստանում ակտիվ զարգացում են ապրում անհատական զբոսաշրջությունը և էքստրեմալ զբոսաշրջությունը: Այս երկուսը միավորելու համար թերևս պետք է կենտրոնանալ մեր երկրի լեռնային և ջրային ռեսուրսների վրա և կազմակերպել մեծ հետաքրքրություն առաջացնող իրադարձություններ, որոնք հետագայում կարելի է դարձնել ամենամյա ավանդույթ և Հայաստանը միջազգային հարթակում ներկայացնող նոր բրենդ։ 

Յուրաքանչյուր տարի մեր երկրում մեծանում է զբոսաշրջիկների ներհոսքը: Հայաստանում արդեն լավ զարգացած են այնպիսի մարզաձևեր, ինչպիսիք են    թրեյքինգը, ժայռամագլցումը, պարապլաներիզմը, մոտորապլանը, լեռնադահուկային սպորտը, արշավները, սնոուբորդը, արտաճանապարհային ավտոմցաշարերը:

Սպորտային զբոսաշրջության զարգացման հիմնական խոչընդոտներն են՝

Սպորտային զբոսաշրջության զարգացման համար ենթակառուցվածքների թերի զարգացածությունը, մասնավորապես՝ հանրապետության մարզերում, որտեղ բացակայում են որոշակի դասի հյուրանոցային տնտեսության օբյեկտները և ակտիվ զբոսաշրջությամբ զբաղվելու համար միջազգային չափանիշներին համապատասխան ենթակառուցվածքները. սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում արդյունավետ կառավարման, կազմակերպչական և ֆինանսական համակարգերի բացակայությունը. տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ցածր զարգացածությունը` ճանապարհների վատ որակը կամ դժվար հասանելիությունը, փոքր օդանավակայանների բացակայությունը. համապատասխան կադրերի` սպորտային զբոսաշրջության տարատեսակների կազմակերպման համար մասնագիտացված կադրերի բացակայությունը. մասնագիտացված դպրոցների, մասնագետների վերապատրաստման ծրագրերի, մասնագիտական չափանիշների և անվտանգության նորմեր բացակայությունը:

Սպորտային զբոսաշրջության զարգացման նպատակների իրականացմանը կնպաստեն հետևյալ քայլերը.

1) քաղաքային, քաղաքամերձ և քաղաքից հեռու տեղակայված սպորտային զբոսաշրջության նյութական բազայի ստեղծում և բարելավում (ենթակառուցվածքներ, տեղակայման միջոցներ, սպորտային գույք), 

2) սպորտային զբոսաշրջության կադրերի պատրաստման միասնական պետական համակարգի ստեղծում, 

3) սպորտային զբոսաշրջության խնդիրների գիտական արմատական հետազոտություն, 

4) սպորտային տուրիստական ակումբների ստեղծում և դրանց իրավական պաշտպանության ապահովում:

Երթուղային զբոսաշրջության զարգացում և զբոսաշրջային ակումբների ստեղծում

ա) ստեղծել զբոսաշրջային ակումբներ թե՛ մայրաքաղաքում, և թե՛ մարզերում,

բ) զբոսաշրջային ակումբներում իրականացնել սպորտային զբոսաշրջության բազային ուսուցանում, 

գ) զբոսաշրջային ակումբներում ստեղծել հնարավորություն մարզումների համար:

Սպորտային զբոսաշրջության զարգացման համար պետք է լուծել հետևյալ խնդիրները. ձևավորել բարենպաստ և հասանելի զբոսաշրջային միջավայր, բարձրացնել հայրենական զբոսաշրջային արդյունքի որակը և մրցունակությունը միջազգային և ներքին շուկայում, համաշխարհային շուկայում ամրապնդել և զարգացնել Հայաստանի նկարագիրը` որպես սպորտային զբոսաշրջության համար կայուն և անվտանգ, բարենպաստ ու գրավիչ երկիր, ամրապնդել և իրականացնել սպորտային զբոսաշրջության դերը, այդ թվում՝ սոցիալական, մանկական, պատանեկան, երիտասարդական, առողջարարական- վերականգնողական, ապահովել սպորտային զբոսաշրջության զարգացման միջոցով Հայաստանի համայնքներում բնակչության կյանքի որակի բարձրացումը, ապահովել սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում անվտանգությունը, սպորտային զբոսաշրջային արդյունքի խթանումը նպատակային շուկաներում, տարբերակել սպորտային զբոսաշրջային արդյունքը, ձևավորել նոր, մրցունակ զբոսաշրջային արդյունքներ, ապահովել ամբողջական վիճակագրություն, որակյալ հետազոտություններ, ուսումնասիրություններ և վերլուծություններ` ի նպաստ սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում պետական քաղաքականության արդյունավետ մշակման և իրականացման, կատարելագործել և ընդլայնել սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում մասնագիտացված կադրերի պատրաստման, վերապատրաստման և մասնագիտացման համակարգը, ընդլայնել սպորտային արշավների, մրցումների, էքստրեմալ սպորտային շրջագայությունների (տուրեր), սպորտային զբոսաշրջության կազմակերպման համար զբոսավարների և ուղեկցորդների պատրաստման դպրոցների կազմակերպման և իրականացման գործընթացը, խթանել սպորտային զբոսաշրջության նկատմամբ հանրային հետաքրքրությունը և շահագրգռվածությունը, շահագրգիռ կողմերի միջև ապահովել ընդհանուր տեսլականի ձևավորում ու արդյունավետ համագործակցություն, աջակցել սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում գործող, մասնավոր հատվածը ներկայացնող կազմակերպությունների գործունեությանը, ամրապնդել և շարունակաբար ակտիվացնել միջազգային համագործակցությունը, ապահովել սպորտային զբոսաշրջության բնագավառում հասարակական կառույցների և անհատների իրավունքների լիարժեք իրականացումը: 

Գլուխ 3՝ Սպորտային տուրիզմի նոր կենտրոններ Հայաստանում

• 3.1՝ Եղիպատրուշի լեռնադահուկային ճոպանուղի

Լեռնադահուկային նոր համալիրը կառուցվելու է Արագածոտնի մարզի Ապարան համայնքի Եղիպատրուշ գյուղում։ Արագած լեռան արևելյան լանջերին գտնվող այս հանգստավայրը հասանելի է զբոսաշրջիկներին տարվա բոլոր եղանակներին:

Բարձրակարգ լեռնադահուկային հանգստավայր կառուցելու նպատակով հետազոտական և նախագծային աշխատանքները սկսվել են դեռևս 2016 թվականին: Հանգստավայրի նախագծումը վստահվել է կանադական «Էկոսայն» ընկերությունը, որը լեռնադահուկային հանգստավայրերի նախագծման ոլորտի առաջատար ընկերություններից է։

Որոշման հիմնավորման մեջ նշվում է «ՄԱՅԼԵՐ ՄԱՈՒՆԹԱՅՆ ՌԵԶՈՐԹ» ընկերության կողմից ներմուծվող ապրանքներով նախատեսվել էր կառուցել տարածաշրջանի մակարդակով եվրոպական ստանդարտներին համապատասխան լեռնադահուկային հանգստավայր՝ այն կնպաստի սպորտային տուրիզմի, երկրի զբոսաշրջային գրավչության բարձրացման և երկրի/մարզի սոցիալ-տնտեսական կայուն զարգացմանը։

Ծրագրի շրջանակներում կառուցվել է միջազգային ստանդարտներին համապատասխան ճոպանուղի 2040 մ երկարությամբ, սահուղիներ, հյուրանոցային և ժամանցային համալիրներ, ինչպես նաև կտեղադրվի արհեստական ձնագոյացման համակարգ, կստեղծվեն ձմեռային հանգստի այլ ենթակառուցվածքներ։

Ընդհանուր ներդրումների ծավալն ավելի քան 60 մլն եվրո է, կառուցումը ավարտվել է 2023-ի ձմռանը, իսկ ընդհանուր նախագիծը նախատեսում են ամբողջական ավարտին հասցնել 2032-2035 թվականների ընթացքում:

Համալիրը չի կենտրոնանում միայն ձմեռային հանգստի և ժամանցի վրա, նաև ապահովելու և առաջարկելու է տարվա բոլոր եղանակներին համապատասխան ակտիվություններ։

Վաղ թե ուշ, հարակից տարածքում գոյանալու են նոր համալիրներ, Եղիպատրուշը իրական հեռանկարների հնարավորություն ունի Ծաղկաձոր-Մարմարիկ-Աղվերան ամբողջական երթուղի ունենալու համար։ Այս ծավալն արդեն զբոսաշրջային նոր քաղաքի ստեղծման հիմք և միջազգային կենտրոն դառնալու հայտ կարող է լինել։ Այս նախագիծը կնպաստի մեր երկրում զբոսաշրջության, սպորտի զարգացմանը, հանգստի և ժամանցի նոր ուղղությունների, առողջ ապրելակերպի մշակույթի ձևավորմանը։

• 3.2՝ Լեռնանիստ. Ձմեռային տուրիզմի նոր կենտրոն

     Կոտայքի մարզի Լեռնանիստ գյուղը  հայտնի է  նաև  ձմեռային  կյանքով: Լեռնանիստի  ձմեռային զվարճանքների գոտին գտնվում է Երևան- Սևան ավտոճանապարհի 45 կմ հեռավորության վրա, իսկ  Հրազդանից՝ 7 կմ:  
       Ցանկացած այցելու իր ձմեռային հանգիստը կարող է անցկացնել  ձյունառատ գոտում դահուկ, սահնակ, ձնագնաց վարելով, ինչը կհոգացնի ադրենալինի սիրահարներին, նաև այնտեղ հարակից տարածքում առկա է համապատասխան սպորտային պարագաների տրամադրման կետ։ Այդ ամենից հետո էլ կարող են օգտվել տարածքում գտնվող թեյելու համար տաք անկյունից և կարող են  համեղ սնվել նաև գյուղական հյուրընկալ հյուրատներում:  
       Լեռնանիստում ձմեռային զվարճանքների գոտին  շատ հարմար է նաև ընտանիքի անդամներով կամ ընկերներով ժամանակ անցկացնելու համար:  

Լեռնանիստ համայնքը բարձր լեռնային բնակավայր է, ձմռան  ամիսներին  ձյունը  առատ է, ձնածածկույթը պահպանվում է ավելի քան 4 ամիս: Առկա են թեք լեռնալանջեր, որոնք նպաստում են  դահուկավազքի  և  ձմեռային  այլ սպորտաձևերի  զարգացմանը: 2017 թվականին ձմեռային  տուրիզմի  զարգացման  նպատակով  Լեռնանիստ համայնքում մասնավոր ներդրումներով կառուցվել է դահուկավազքի սահուղի և 350 մետր երկարությամբ ճոպանուղի։   

• 3.3՝ Աշոցքը ձմեռային տուրիզիմի նոր կենտրոն

Աշոցքը երկրում հայտնի է որպես հանրապետության հյուսիս՝ իր ցրտաշունչ և ձյունառատ եղանակով: Այստեղ տարվա գրեթե կեսը ձյունածածկ է: Տարածաշրջանը դահուկային և ձմեռային այլ մարզաձևերի սիրահարների համար կարող է դառնալ ամենապահանջված վայրերից մեկը: Դահուկավազքն այստեղ թե սիրողական, և թե պրոֆեսիոնալ  մարզաձևերից է: Դահուկային սպորտով է զբաղվել նաև համայնքի ղեկավար Կարեն Մանուկյանը: Նա ասում է, որ այս մարզաձևում կարևորվում են սահուղու դիրքային տատանումները: Ձմեռային ակտիվ հանգստի սիրահարները բացի Ծաղկաձորից ու Ջերմուկից գերադասում են Աշոցքը: Մեծ Սեպասարում, Կրասարում կան ավելի բարձր սարեր, որոնց թեքություններն ավելի հարմար են ձմեռային էքստրեմալ մարզաձևերով զբաղվողների համար: Սահուղիներն իրենք են պասրաստում հատուկ տեխնիկայի միջոցով: Ձմեռային էքստրեմալ տուրիզմի  զարգացման համար ունեն անհրաժեշտ գույքը: Ֆինանսական միջոցներ ունենալու դեպքում նպատակադրվել են ընդլայնել իրենց գործունեությունը և հյուրերի համար գրավիչ դարձնել Աշոցքը: Սա նաև մարզի ռազմավարական ծրագրերում ներառված ուղղություն է, որը կարող է լուծել սոցիալական խնդիրներ: Հյուրատներում աշխատում են համայնքի բնակիչները՝ կանայք խոհարարությամբ և մաքրությամբ են զբաղվում, տղամարդիկ՝ կենցաղային մնացած խնդիրներով:

Աշոցքը կարող է վերածվել ձմեռային առողջարարական կենտրոնի, իսկ մինչ այդ այնտեղ անցկացրել են «Շիրակի ձմեռ» մարզամշակութային միջոցառումը: «Շիրակի ձմեռը» ամենասիրելի միջոցառումներից է, որտեղ անցկացնում են բազկամարտի, դահուկավազքի մրցումներ, սահնակով վայրէջքներ: Փետրվարի 16-ին «Շիրակի ձմեռը» Աշոցքում եղավ, բավականին մեծ միջոցառում, այսպես մարզային իշխանությունը ուշադրություն ունի Աշոցքում զարգացնելու ձմեռային տուրիզմը:

Վերջաբան

Այսպիսով, ամփոփելով, երկրում օպտիմալ պայմաններ ստեղծելու համար արդյունավետ սպորտային զբոսաշրջային համալիրի ներդրման համար, որը կարող է հնարավորինս շատ Հայաստանի քաղաքացիների ներգրավել սպորտային զբոսաշրջության շարժմանը և կիրառել ակտիվ հանգստի ժամանակակից տեխնոլոգիաներ՝ ուղղված սոցիալական հարմարվողականությանը, հոգևոր և անհատի ֆիզիկական բարելավում, հայեցակարգ, որը հիմք է հանդիսանում սպորտային և հանգստի տուրիզմի զարգացման միջոցառումների համալիր մշակման համար, որը ներառում է դաշնային գործադիր և օրենսդիր իշխանությունների, բաղկացուցիչ սուբյեկտների իշխանությունների ջանքերի միավորումը: Հայաստանի տեղական ինքնակառավարման մարմինները, տուրիստական ​​և սպորտային հասարակական միավորումները, շահագրգիռ բոլոր կազմակերպությունները, ինչպես նաև անհատ քաղաքացիները:

Պետք է ասել նաև սպորտային զբոսաշրջության սոցիալական նշանակության մասին, քանի որ, ի տարբերություն այլ մարզաձևերի, սպորտային տուրիզմը պահանջում է ծախսեր, քանի որ մարզումների գործընթացը և երթուղիներն իրենք տեղի են ունենում բնական միջավայրում, և պահանջվում են մարզադաշտեր և հատուկ մարզասրահներ։

Սպորտային տուրիզմը միայն ազգային սպորտ չէ, այն սպորտը, ոգեշնչումը և հայրենասիրությունը միավորող հասարակական շարժում է, որի կարգախոսն է՝ «Հոգևորություն-Սպորտ-Բնություն»։

Սպորտային տուրիզմը վերաբերում է սոցիալական սպորտին, այն իրականացվում է բնակչության մեծ եկամուտ չունեցող հատվածների կողմից՝ երիտասարդներ, ուսանողներ, մտավորականներ։

Զբոսաշրջության ոլորտում հարաբերությունների հասարակական բնույթը պահանջում է կոլեկտիվ մասնակիցներից, փոխօգնություն, անձնազոհություն հանուն ընդհանուր նպատակի, որը դաստիարակում է հոգևորություն: Ուստի, խոսելով սպորտային տուրիզմից, խոսքը հայրենասիրության, քաղաքացիության դաստիարակության մասին է։ Սպորտային զբոսաշրջությունն ունի ընդգծված ռազմակիրառական նշանակություն։

Բնապահպանական կրթության արդյունավետ միջոց է նաև սպորտային զբոսաշրջությունը։

Սպորտային զբոսաշրջությունը արդյունավետ հակազդեցություն է թմրամոլության, հարբեցողության և հանցագործության դեմ: Օրինակ՝ սպորտային ճամբարները և խնդրահարույց դեռահասների հետ ճամփորդությունները շատ արդյունավետ են:

Սպորտային զբոսաշրջությունը սպորտային ճամփորդություններ է, ճանապարհորդություններ բնական միջավայրում, որոնք կապված են դասակարգված (այսինքն՝ դժվարության որոշակի կատեգորիա ունեցող ամենաբարձր բարդության պարզ 1-ից 6-րդ) խոչընդոտների անցման հետ: Ներկայումս էքստրեմալ գործունեությունը տարածված է երիտասարդների շրջանում։ Նման լուծում է առաջարկում սպորտային տուրիզմը։

Գործնական մաս

Դիպլոմային համատեղ նախագծի ճամփորդություն 

Գործնական մասը

Մենք մեր կրթահամալիրի հետ ունեցել ենք բազմաթիվ սպորտային ճամփորդություններ, դրանք են օրինակ ձմռանը ցուրտ Լեռնանիստում գնացել էինք սահելու, նաև ունեցել ենքլեռնագնացություններ շատ դժվար պայմաններում:

Թիավարության հնարավորություն ենք ունեցել Երևանյան լճում, որտեղ 2 օր շարունակ քոլեջիխմբով զբաղվել ենք ռաֆտինգով: Մի փոքր պատմեմ այդ օրվա մասին, մինչև ռաֆտելըթիավարության բազայում գտնվող սարքավորումներով մարզվեցինք և անցանք իրականարկածին: Մոտ 2.5 ժամ տևեց ռաֆտինգը, որից հետո ուժասպառ եղանք քամուպատճատճառով, շատ դժվար էր ղեկավարել նավակը: Հաջորդ անգամ արևային եղանակ էր, և իհարկե ավելի հանգիստ և լավ պայմաններ էր թիավարելու համար,, որից մենք մեծ փորձձեռք բերեցինք: 

Մեր վերջի սպորտային ճամփորդությունն էր դեպի Վայոց ձոր, Ռինդ գյուղ` Անձավաջրիկիրճում: Կիրճը գտնվում է Երևանից 97կմ հեռավորության վրա:  Գնացել էինք էքստրեմալպայմաններում կիրճագնացության, բնական պայմաններում, քամու ու արևի տակբարձրանում էինք ձոր: Այդ պայմաններում կլինի լեռ, կիրճ, թե ձոր շատ բան ես հասկանում, բարձրունքից ընկնելու, արևի տակ վառվելու, ջրի կարիք ունենալու ժամանակ ես սկսումվերլուծել ամբողջ կյանքը: Դա ուրիշ էմոցիաներ են, ադռենալին, որը միայն կզգասՀայաստանի գեղեցիք լեռներում: 

Մեր ջուրը վերջանում էր, և մեր խմբի կեսը որոշեց փնտրել բնական ջրի աղբյուր: Ցեխի, ջրի, բուսականության և քառքարոտ վայրերով մենք քայլ առ քայլ մոտենում էին աղբյուրին: Քանիոր աղբյուրը գտնվում էր զառիթափ լանջի գագաթին, մեզ մոտ իսկական էքստրեմալպայմաններ էին, որտեղ և մենք զբաղվեցինք իսկական Սպելեո տուրիզմով: Այդ օրը մենք մոտ10-15կմ քայլառշավ ենք ունեցել, որից հետո տուն վերադառնալիս մի լավ զգացողություն եսունենում այդ ամեն դժվարությունները հաղթահարելուց:

Սպորտային տուրիզմը կարգապահություն է, որը միավորում է թե ցամաքում, թե ջրում, և թեօդում տարբեր տեսակի ֆիզիկական գործունեություն: Սա և’ հանգստություն է, և’ ֆիզիկականակտիվություն, որը թույլ է տալիս ստանալ նոր զգացողություններ, տպավորություններ ևփորձ` այցելելով նոր հետաքրքիր վայրեր, որտեղ սովորական զբոսաշրջիկների մեծ մասըպարզապես երբեք չի այցելում: Պրոֆեսիոնալ սպորտային զբոսաշրջությունը ներառում էմասնակցություն մրցումներին, որոնց էությունը տարբեր աստիճանի դժվարությաներթուղիների հաղթահարումն է: 

Սպորտային զբոսաշրջությունը հիանալի հնարավորություն մեզ տվեց մերճամփորդությունները և արշավները վերածել ֆիզիկական ակտիվության հետ կապվածհետաքրքիր հոբբիի, և հնարավորություն է ստանալ պրոֆեսիոնալ սպորտայինգործունեության` կապված համախոհների շրջանակում նոր ձեռքբերումների ևինքնազարգացմանը:

В древности через территорию Армении проходил так называемый
«Шёлковый путь». В настоящее время эта дорога соединяет Юго￾Восточную и Центральную Азию с Европой. Восстановление «Шёлкового пути» имеет важное стратегическое значение, поэтому в этом заинтересованы не только территориально близко расположенные страны, но и США, Канада, крупные страны Европы.

Армения является родиной абрикоса (лат. аrmeniacus – армянский). Он был вывезен из Армении лександром Македонским и распространился по всему миру. Одним из символов Армении является виноград. Согласно легенде, высадившись на Арарат, Ной посадил виноградную лозу. И не случайно, что виноград так близок армянскому народу, который тысячелетиями ухаживал за ним и сделал его предметом поклонения. Армяне выращивали виноград на горах и скалах и потом получали из него вино. Виноград из Армянской долины годится для производства любого спиртного.

Պրեզենտացիա

3 օր / 2 գիշեր

Բյուջեն՝ $165

Գինը՝

• 2 հոգանոց խումբ՝ 250$/անձը
• 4 հոգանոց խումբ՝ 210$/անձը
• 6 հոգանոց խումբ՝ 165$/անձը

Հնդկաստանի ոսկե եռանկյուն` Դելի — Հնդկաստանի մայրաքաղաք, Ագրա (Թաջ Մահալ) և Ջայպուր — վարդագույն քաղաքը:

Ճամփորդության ծրագիրը.

Օր՝ 1

Ճամփորդությունը սկսվում է Դելիից։

• Հնդկաստանի դարպասները
• Նախագահական պալատ
• Ինդիրա Գանդիի հուշահամալիր
• Քութուբ Մինառի համալիր
• Գուրուդվարա Բանլա Սահիբ
• Լոտոսի տաճար
• Ակշարդհամ համալիր + շատրվանային լազերային շոու

Օր՝ 2

• Ագրա՝
• Թաջ Մահալ
• Ագրա ամրոց
• Ճաշից հետո տեղափոխում ենք Ջայպուր: Գիշերակացը Ջայպուր հյուրանոցում

Օր՝ 3

• Ջայպուր՝
• Էմբեր Ֆորտ
• Քամիների պալատ
• Քաղաքային պալատ
• Ջանթար-Մանթար աստղադիտարան
• Պալատ ջրի վրա

Փաթեթի մեջ ներառվում է (+)՝

• Տրանսֆեր ձեր հյուրանոցից կամ օդանավակայանից,
• Ռուսախոս զբոսավարի ծառայություններ,
• Բոլոր փոխանցումները՝ ըստ ծրագրի,
• Տեղավորում 3* հյուրանոցում՝ նախաճաշով։

Փաթեթի մեջ չի ներառվում (-)՝

• Քութուբ Մինառ — 600 ռուփի
• Ագրա Ֆորտ — 600 ռուփի
• Թաջ Մահալ — 1300 ռուփի
• Ամբեր ամրոց – 500 ռուփի
• Քաղաքային պալատ — 700 ռուփի
• Ջանթար-Մանթար — 200 ռուփի

Ձեզ հետ անպայման վերցրեք՝

• Անձնագիր,
• Հագուստ,
• Հարմարավետ կոշիկներ,
• Աղջիկների համար՝ ծնկները և ուսերը ծածկող հագուստ (կարող եք պարեո կամ շարֆ)

Колумбия

Вклад путешествий и туризма к ВВП составил 5 880,3 млрд долларов США (2,0% от общего ВВП) в 2016 году. 

Албания

В конце 2019 года на долю туризма приходилось 27% ВВП, что эквивалентно более 1,25 миллиарда долларов.

Греция

Рост ВВП на 8,3%. По итогам 2021 года ВВП Греции увеличился на 8,3%. Доход составляет 209 млрд. долларов.