Սևանը Կովկասի ամենամեծ լիճն է, որը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհում ։ Լճի մակերեսը կազմում է 1240 կմ2 ։ Լճից հոսում է Հրազդան գետը։ Սեւանի եւ Հրազդանի ջրերն օգտագործվում են Սեւանի ՀԷԿ-ի Կասկադի կողմից: Սևանա լճի ջրերը համալրելու համար կառուցվել է 48,3 կմ թունել ‘ Արփա գետի ջրերը լիճ տեղափոխելու համար: 1978 թվականին ստեղծվել է «Սևան»բնական ազգային պարկը ։
Սևանա լճի հիմնախնդիրը
Մինչև 20-րդ դարի առաջին տասնամյակը Սևանա լիճն ուներ բնական էկոհավասարակշռություն, ջրի մակարդակի (ծովի մակարդակից բարձրությունը մոտ 1916 մ) բնական տատանմամբ: Լճին բնորոշ էին օլիգոտրոֆ (սնվում են մթնոլորտային տեղումներով, հանքանյութեր քիչ են պարունակում) լճերի հիմնական հատկանիշները` ջրի բարձր լուսաթափանցելիություն (միջինը 14 մ), ջրում լուծված թթվածնի բարձր պարունակություն (6.0 մգ/լ-ից ոչ պակաս), պլանկտոնի ցածր պարունակություն և բարձրորակ մաքուր ջրերին բնորոշ սաղմոնազգի ձկների (Սևանի իշխան) օպտիմալ ձկնապաշար: Սակայն սկսած 30-ական թվականներից երկրի էներգետիկ կարիքները հոգալու, Սևան-Հրազդան ՀԷԿ-երի կասկադը ջրով ապահովելու և ոռոգովի հողատարածքները ընդլայնելու նպատակով Հրազդան գետի միջոցով սկսվեց ջրի լրացուցիչ չափաքանակի բացթողում, որի արդյունքում լճի մակարդակը իջավ (մինչև 20,2 մ-ով), միջին խորությունը պակասեց` 41,3 մ-ից մինչև 26,5 մ, ջրի ծավալը 58,5 մլրդ մ3 -ից կրճատվեց մինչև 32 մլրդ մ3: Սևանա լճի մակարդակի իջեցմանը զուգընթաց լճում արձանագրվեցին բացասական երևույթներ, հատկապես ինտենսիվացան էվտրոֆացման (ճահճացման) պրոցեսները:
Լճի էկոհամակարգի վերականգման և պահպանման նպատակով ձեռնարկվեցին մի շարք մեծածավալ միջոցառումներ։ Որոշվեց լճի մակարդակը բարձրացնել 6,5 մ։ Կառուցվեցին Արփա-Սևան, ապա Որոտան-Արփա ջրատար թունելները։ Հիմնականում 2002 թվականից սկսած կրճատվեցին ջրբացթողումների ծավալները: Արդյունքում լճի մակարդակը մոտ 3,5 մ բարձրացավ: Սակայն ներկայումս շարունակում է խախտված մնալ լճի բնական էկոհավասարակշռությունը, այն գտնվում է անկայուն վիճակում:
Բուսական և կենդանական աշխարհ
Սևանա լճի ավազանի բուսական և կենդանական աշխարհները ներկայացված են բազմաթիվ էնդեմիկ տեսակներով: Տարբեր բնակլիմայական գոտիներին բնորոշ տարրերի համադրությունը` կիսաչոր տափաստանային, ալպիական մարգագետիններ և լայնատերև անտառներ, պայմանավորում է հողաշերտերի կազմը, ֆլորան, ֆաունան և կենսաբազմազանություն:
Սևանի ավազանի լեռնաշղթաների հողերը շականակագույն, բարձր քարքարոտությամբ, կարբոնատային հողեր կամ թույլ թթվային սևահողեր են։
Սևանա լճի եզակիությունը պայմանավորված է ֆլորայի էնդեմիզմով: Բուսականության կենսաբազմազանության աստիճանը բարձր է. ավազանում գրանցված է մոտ 1600 տեսակի անոթավոր բույս (բարձրակարգ բոլոր բուսատեսակները, բացառությամբ մամուռների), որոնցից 48 տեսակն ընդգրկված են Հայաստանի Կարմիր Գրքում, իսկ 6 տեսակը հանդիսանում են էնդեմիկ:
Լճի ավազանը հարուստ չէ անտառներով: Այդ պատճառով ներկայումս լճի ավազանում իրականացվում է կանաչապատման նպատակային ծրագիր: Միաժամանակ իրականացվում են լճի ավազանում կենսաբազմազանության և շրջակա միջավայրի պահպանության ծրագրեր:
Թարգմանություն ռուսերեն
Севан-наше зеркало
Севан — самое большое озеро Кавказа, расположенное на Армянском нагорье . Площадь озера составляет 1240 км2 . Из озера течет река Раздан. В 1978 году был создан природный национальный парк «Севан».
Проблема озера Севан
Для озера были характерны олиготрофные (питаются атмосферными осадками, содержат мало минералов) основные характеристики озер: высокая светопроницаемость воды (в среднем 14 м), высокое содержание растворенного в воде кислорода (не менее 6,0 мг/л), низкое содержание планктона и оптимальный запас рыбы лососевой рыбы (севанская форель), характерный для высококачественных чистых вод. для удовлетворения энергетических потребностей страны с 1990-х годов, С целью обеспечения водой каскада ГЭС Севан-Раздан и расширения орошаемых земельных участков через реку Раздан начался выпуск дополнительной доли воды, в результате чего уровень озера снизился (до 20,2 м), средняя глубина снизилась с 41,3 м до 26,5 м, объем воды сократился с 58,5 млрд м3 до 32 млрд м3.
С целью восстановления и сохранения экосистемы озера был принят ряд масштабных мер. Было решено поднять уровень озера на 6,5 м. Были построены водопровод Арпа-Севан, затем Воротан-Арпа. В результате уровень озера повысился примерно на 3,5 м. Однако в настоящее время нарушен естественный экосистемный баланс озера, оно находится в нестабильном состоянии.
Флора и фауна
Сочетание элементов, характерных для различных климатических зон-полузасушливых степей, альпийских лугов и широколиственных лесов, обусловливает состав почвенных пластов, флору, фауну и биоразнообразие.
Почвы горных хребтов Севанского бассейна представляют собой преимущественно коричневые, с высокой каменистостью, карбонатные почвы или слабокислые черноземы.
Уникальность озера Севан обусловлена эндемизмом флоры. в бассейне зарегистрировано около 1600 видов сосудистых растений (все высококлассные виды растений, кроме мхов), из которых 48 видов занесены в Красную книгу Армении, а 6 видов являются эндемичными.
Одновременно реализуются программы по биоразнообразию и охране окружающей среды в бассейне озера.